Aktualności

Na początku jest… tęsknota. Rozmowa z Anną Gryszkówną

Anna Gryszkówna pracuje nad młodopolskim dramatem Stanisława Przybyszewskiego. Premiera Śniegu→ odbędzie się 12 marca na Scenie Studio.

„W Śniegu, w pułapce zamknięcia, bohaterowie «uruchamiają się» ze swoją mową ciała, wrażliwością, intuicją, traumami i ukrywanymi pragnieniami – mówi reżyserka. – Tęsknota jest uczuciem bliskim każdej z postaci, a jednocześnie dla każdej z nich jest czymś innym. Każe dostępować kolejnych poziomów wtajemniczenia”.

Próby do ŚNIEGU: Patrycja Soliman (Ewa), Anna Gryszkówna – reżyserka, Henryk Simon (Kazimierz). Fot. Krzysztof BielińskiJaki magnes przyciągnął Cię do młodopolskiego świata?

Pierwszym spektaklem, który uruchomił moje myślenie na ten temat, był Mężczyzna Zapolskiej w 2018 roku, w Teatrze Dramatycznym. Zobaczyłam wówczas, że w dramatach modernistycznych jest ogromny materiał dla aktorów – przeciekawa opowieść psychologiczna, świetnie zaobserwowane relacje damsko-męskie. Mnie w teatrze najbardziej intryguje to, co dzieje się między ludźmi, między kobietą a mężczyzną. Stwierdziłam, że warto sięgnąć do tych zapomnianych utworów, które reżyserzy w jakiś sposób wyparli – być może ze względu na język. Czasami, z dzisiejszej perspektywy, mogą się nam one wydać ramotą – jednak wcale nią nie są. Jeśli chce się dokopać do istoty tego, co dzieje się między ludźmi, te teksty okazują się bardzo nośne i aktualne.

Na początku pracowałaś nad językiem?

Przybyszewszczyzna… tak naprawdę w procesie adaptacji wystarczyło zweryfikować liczbę przymiotników. Składnię pozostawiłam stricte młodopolską i okazało się, że ten język – oskórowany z nadmiaru, z modernistycznego przepychu – jest bardzo aktualny; nie razi, nie uwiera, nie szeleści papierem, aktorzy znakomicie się nim posługują.

Legenda Przybyszewskiego i jego skandalizujący życiorys towarzyszyły Ci podczas pracy nad przedstawieniem? Może pojawiały się inne inspiracje związane z tym okresem?

Przede wszystkim fascynuje mnie postać Dagny Juel, żony Przybyszewskiego. Dagny jest dla mnie symbolem  kobiecości. Myślałam, czy nie zająć się jej dramatami – i pewnie już niedługo przyjdzie na to czas.
Natomiast postać Przybyszewskiego, jego relacje z kobietami, ogromny mizoginizm i szowinizm są dla mnie ciekawym zagadnieniem i punktem wyjścia do dyskusji. W spektaklu próbuję rozmawiać z Przybyszewskim i uchwycić to, co on intuicyjnie przeczuwał, ale czego nie zapisał. Uwalniając się od myślenia mizoginistycznego czy szowinistycznego, można dostrzec, że jego dramaty stwarzają ogromną przestrzeń dla kobiet i ich świata. Jest tutaj zapisana także historia ich emancypacji – wychodzenia spod przemożnego wpływu mężczyzny-demiurga. To fantastyczna przygoda i wyzwanie.
Zresztą przy pisaniu Śniegu Przybyszewski bardzo mocno inspirował się dramatem Dagny Krucze gniazdo. Sam go przetłumaczył i powiem bez ogródek – moim zdaniem jest w Śniegu sporo wątków, które po prostu ukradł, rozwinął je – czasem lepiej, czasem gorzej. Teraz powstaje  nowy przekład – w tłumaczeniu Aleksandry Weder Sawickiej dramat nosi tytuł Krukowisko. Dla mnie w pracy nad przedstawieniem ważne były świat i sceneria nordycka stworzona przez Dagny. Na Śnieg spoglądam także z perspektywy Strindberga i Ibsena; odnajduję w nim na przykład wiele punktów wspólnych z Rosmersholmem czy Norą. Mroźna, zimowa opowieść Przybyszewskiego jest dla mnie pendant do dramatów skandynawskich.

A w jakim krajobrazie rozegra się Śnieg na scenie Studio?

Mam wrażenie, że to konsekwencja kwarantanny – zamknięcia ludzi w jednej przestrzeni, w której są na siebie skazani. Tworzy się wówczas rodzaj opresji. Bohaterowie Śniegu – czwórka postaci ze świata rzeczywistego i jedna ze świata metafizycznego – są trochę jak egzotyczne kwiaty, pozostają zatrzaśnięci w dusznej przestrzeni oranżerii, a poza nią jest lodowa pustynia… Każde wyjście na zewnątrz jest więc dla bohaterów ogromnym wysiłkiem i wyzwaniem. A jednak natura zakrada się do ich świata. W dramacie Przybyszewskiego mamy kominek, ogień; ja ten kominek zastąpiłam naturą – śniegiem i lodem.

Próby do ŚNIEGU: Dominika Kluźniak (Bronka). Fot. Krzysztof BielińskiU Przybyszewskiego śnieg ciągle pada, kumuluje się, emocje bohaterów narastają, na zewnątrz jest też staw, który skrywa tajemnicę…

Staw jest miejscem transgresji. Kiedy Ewa i Bronka – kobiety, które przechodzą proces emancypacji – docierają nad staw, stają wobec możliwości przekroczenia, wyjścia ku innej rzeczywistości, wyzwolenia.

Pragną czegoś nowego… w dramacie często powtarzają się słowa „tęsknota” i „nuda” – czy znajdą odbicie w inscenizacji?

„Tęsknota” – słowo rzeczywiście bardzo często pojawia się w Śniegu – jest uczuciem bliskim każdej z postaci. Jednocześnie dla każdej z nich jest czymś innym. Tęsknotę zdefiniowaliśmy jako brak. Brakować może różnych rzeczy: tak pieniędzy, jak i wolności. To może być też moment, kiedy mężczyzna i kobieta, żyjący ze sobą dłuższy czas pod jednym dachem, patrzą sobie w oczy i przekonują się, że są już innymi osobami z diametralnie różnymi potrzebami i oczekiwaniami. Kiedy człowiek odczuwa brak, pojawia się dążenie, związane z niedosytem i utajonymi pragnieniami. Przerwać nudę, stagnację. Już nie jesteśmy w stanie zatrzymać się w jednym punkcie, musimy pójść dalej. Wyrastamy z naszej poprzedniej skóry, stajemy się innymi ludźmi. Tęsknota każe nam dostępować kolejnych poziomów wtajemniczenia. Następuje ewolucja duchowa, czy intelektualna.
Bardzo chciałam porzucić myślenie o postaci: dobra – zła, szlachetna – nieszlachetna, uczciwa – podła. Nie ma łatwych ocen. Nie można powiedzieć, że Bronka jest ofiarą, a Ewa katem, że Tadeusz jest prowokatorem opresji, a Kazimierz z kolei dobrym duchem, który to wszystko koi. To o wiele bardziej niejednoznaczne.

W jaki sposób pracujesz z aktorami nad tymi sprzecznościami?

Cieszę się z tego pytania. Dążę do własnej metody pracy z aktorem. Od początku w próbach towarzyszy nam Anna Szulc-Rudzińska, psycholożka i psychoterapeutka. Wspólnie z Anią próbowałyśmy użyć różnych narzędzi terapeutycznych, aby pogłębić rozumienie psychologii postaci. Skupiłyśmy się na dokonaniach Franza Rupperta, niemieckiego profesora psychologii, który stworzył własną metodę pracy z traumą: pracę w tak zwanym polu morfogenetycznym. Dzięki odkryciom Rupperta możliwe stało się – poprzez doświadczenie, a nie jedynie analizę intelektualną – poznanie głębokich struktur psychicznych człowieka, odkrywanie jego prawdziwej tożsamości. Staramy się wspólnie z aktorami odkrywać informacje, które nie zostały wprost zapisane w dramacie, a są niezwykle istotne, pozwalają zrozumieć złożone relacje między bohaterami i targające nimi konflikty. W  tym procesie biorą udział wszyscy, nie tylko odtwórca danej roli.
Metoda daje możliwość nawiązania kontaktu z graną postacią – choćby poprzez pytania i precyzowanie odpowiedzi. Poznanie dokonuje się poprzez analizę reakcji, przyglądanie się wątpliwościom i lękom. Oczywiście – podkreślam – postaci, a nie aktora. Aktor swoją rzeczywistość prywatną zostawia w garderobie.

Próby do ŚNIEGU: Dominika Kluźniak (Bronka), Oskar Hamerski (Tadeusz), Patrycja Soliman (Ewa), Anna Gryszkówna – reżyserka. Fot. Krzysztof BielińskiChciałabyś tę metodę rozwijać?

Na początku byłam ogromnie sceptyczna, jestem straszną racjonalistką… Ale muszę przyznać, że to działa. Uruchamia wyobraźnię, aktorzy, pracując zespołowo, dużo szybciej dochodzą do wspólnych wniosków. ­Dominika Kluźniak gra Bronkę, ale Bronkę może zagrać i ten, kto gra Tadeusza, i ten kto gra Kazimierza, i Ewa może stać się na chwilę Bronką – horyzont się poszerza. Widzę swoją postać oczami innych ludzi. Mogę to przyjąć, mogę odrzucić, ale na palecie pojawiają się różnorodne barwy. W Śniegu, w pułapce zamknięcia bohaterowie „uruchamiają się” ze swoją mową ciała, wrażliwością, intuicją, traumami i ukrywanymi pragnieniami.



Jak dzisiaj o tej naznaczonej tęsknotą ludzkiej duszy opowiadać? Dla Przybyszewskiego dusza była odbiciem absolutu.

Myślę, że dostaliśmy pewien rodzaj podarunku. Lockdown spowodował, że człowiek miał więcej czasu, żeby spędzić go z sobą samym. Można było zacząć weryfikować, zadawać pytania: kim jestem? jaki jestem? czego chcę? Tak naprawdę. Czy nuda spowodowana zamknięciem w domu powoduje, że dostaję depresji, czy okazuje się, że mnie inspiruje. Rozmowa o duchowości nabrała nowego znaczenia. Weryfikujemy po prostu okoliczności, bo mamy na to czas.
W spektaklu czas jest także istotny. On biegnie koliście, cyklicznie, nielinearnie. W przedstawieniu pojawi się, pochodząca z Metamorfoz… Apulejusza, modlitwa do bogini Izydy, mówiąca o prapoczątku, którego istotą jest kobieta. Padną słowa z Księgi Koheleta. Śnieg pada, topnieje, uwalnia coś, co leżało pod nim i dzieje się tak… wiecznie…

Na zdjęciach: próby do Śniegu Stanisława Przybyszewskiego. Fot. Krzysztof Bieliński
Od góry:
– Patrycja Soliman (Ewa), Anna Gryszkówna – reżyserka, Henryk Simon (Kazimierz)
– Dominika Kluźniak (Bronka)
– Dominika Kluźniak (Bronka), Oskar Hamerski (Tadeusz), Patrycja Soliman (Ewa), Anna Gryszkówna – reżyserka

Rozmawiała: Monika Mokrzycka-Pokora (materiał własny Teatru; w przypadku publikacji fragmentów prosimy o podanie źródła) 

 

Strona przedstawienia Śnieg

premiera: 12 marca 2021, godz. 19:00, Scena Studio

  • Repertuar wrzesień – listopad

    W listopadzie premiera Opowieści Lasku Wiedeńskiego von Horvátha. Wśród wielu jesiennych tytułów – Dekalog Kieślowskiego i Piesiewicza.

  • TEATR DLA SENIORÓW I STUDENTÓW

    Bilety dla seniorów i studentów w cenie od 30 do 50 zł – wiele propozycji w repertuarach od września do listopada.

  • Jubileusze dyrekcji Teatru Narodowego

    25 lat dyrekcji Krzysztofa Torończyka w odbudowanym Teatrze Narodowym. 20 lat dyrekcji artystycznej Jana Englerta. 

     

  • Wojciech Faruga z Nagrodą im. Konrada Swinarskiego

    Wojciech Faruga za reżyserię Dekalogu został uhonorowany Nagrodą im. Konrada Swinarskiego przyznawaną przez miesięcznik „Teatr”. Serdecznie gratulujemy!

  • W próbach: OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO

    Małgorzata Bogajewska pracuje nad Opowieściami Lasku Wiedeńskiego Ödöna von Horvátha. Premiera przedstawienia – 4 listopada na Scenie przy Wierzbowej. 

  • ŚLUB – pożegnanie z tytułem

    13, 14 i 15 października zapraszamy na ostatnie przedstawienia Ślubu Witolda Gombrowicza w interpretacji litewskiego wizjonera teatru, Eimuntasa Nekrošiusa.

  • Pokazy ŚLUBU w Jaunimo Teatras w Wilnie

    23 i 24 listopada w Jaunimo Teatras w Wilnie pokażemy Ślub Gombrowicza, ostatni spektakl zmarłego w 2018 roku litewskiego wizjonera teatru, Eimuntasa Nekrošiusa. 

  • Premiery sezonu 2023/2024

    Opowieści Lasku Wiedeńskiego, Czekając na Godota, Król Lear, Gra snów, a także Fredro, widowisko z okazji Roku Jubileuszowego Aleksandra Fredry. 

  • Vouchery do Teatru Narodowego

    Długoterminowe vouchery do Teatru Narodowego to doskonały podarunek. Są dostępne online oraz w kasach Teatru. 

  • Program „Klasa w Warszawie. Warszawa z klasą”

    Zapraszamy uczniów warszawskich szkół na spektakle w Teatrze Narodowym w ramach programu „Klasa w Warszawie. Warszawa z klasą”. 

  • Podsumowanie sezonu 2022/2023

    Pięć premier, 396 przedstawień, 75 879 widzek i widzów. Dziękujemy za wspólne spotkania i artystyczne przeżycia! Zapraszamy w nowym sezonie! Przygotowaliśmy już repertuar jesienny.

  • „KLASA TN. Pierwszy dzwonek” – finał projektu

    1 czerwca odbyły się pokazy pracy warsztatowej Buty! Pokazy zwieńczyły 2. edycję projektu edukacyjnego „KLASA TN. Pierwszy dzwonek”. 

  • „Klasa TN. Drugi dzwonek” – finał projektu

    7 czerwca odbyły się pokazy pracy warsztatowej Sceny marzeń! Pokazy zwieńczyły 2. edycję projektu „Klasa TN. Drugi dzwonek”. 

  • KOMEDIANT – recenzje po premierze

    Przedstawiamy wybór recenzji i opinii po premierze Komedianta Thomasa Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika.

  • Gra przeciwieństw | premiera KOMEDIANTA

    Przewrotny dramat Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika. W roli tytułowej – Jerzy Radziwiłowicz, aktor, którego kreacje na teatralnej scenie możemy podziwiać od ponad pięćdziesięciu lat!

  • Tak to już zostanie. Rozmowa z Andrzejem Domalikiem

    „Teatr jest więzieniem, dość beznadziejnym, nie ma co liczyć na złagodzenie kary, tak to już zostanie” – mówi Andrzej Domalik. Pracuje nad Komediantem Bernharda.

  • KOMEDIANT | wideo zapowiedź

    Przed premierą – wideo zapowiedź! Premiera Komedianta Thomasa Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika już 13 maja. W roli tytułowej – Jerzy Radziwiłowicz. 

  • 80. urodziny Jana Englerta

    Jan Englert, dyrektor artystyczny Teatru Narodowego, 11 maja obchodzi 80 urodziny! Z okazji jubileuszu życzymy nieustającej wiary w teatr!

  • 100. przedstawienie KORDIANA

    Kordian – dramat o trudnych polskich wyborach, polskim niebie i polskim piekle. 26 kwietnia spektakl zagramy po raz setny! Z tej okazji przedstawiamy fotorelację zza kulis. 

  • Jan Frycz – 45-lecie pracy artystycznej

    Jan Frycz obchodzi jubileusz 45-lecia pracy artystycznej. Gratulujemy i życzymy wielu kolejnych aktorskich wyzwań i artystycznych spełnień!

  • Gustaw Holoubek | Wielka Improwizacja

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przedstawiamy Wielką Improwizację w jego wykonaniu. Nagranie pochodzi z premiery Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka.




  • Jan Englert wspomina Gustawa Holoubka

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka Jan Englert wspomina wybitnego aktora – „Gustaw Holoubek jest autorytetem, punktem odniesienia”.  

  • Gustaw Holoubek w Teatrze Narodowym

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przypominamy ten rozdział jego bogatej biografii artystycznej, który wiązał się z pracą w Teatrze Narodowym. 

  • Żegnamy Macieja Prusa

    Z wielkim smutkiem żegnamy Macieja Prusa, jednego z najwybitniejszych twórców polskiego teatru. Artysta zmarł 9 kwietnia w wieku 85 lat.

  • 70. urodziny Sławomiry Łozińskiej!

    8 kwietnia Sławomira Łozińska obchodzi 70. urodziny! W tym roku przypada również 50. rocznica debiutu wybitnej aktorki w Teatrze Narodowym. Życzymy kolejnych wspaniałych ról!

  • Aktorki i aktorzy TN z Medalami Gloria Artis

    Małgorzata Kożuchowska, Sławomira Łozińska, Jarosław Gajewski i Arkadiusz Janiczek zostali uhonorowani Medalami Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.

  • ALICJI KRAINA CZARÓW – recenzje

    „Wielka imaginacja. Wielka fantazja. Wielka wyobraźnia”, „piękny spektakl” – recenzje po premierze Alicji Krainy Czarów wg Carrolla w reżyserii Sławomira Narlocha. 

  • Na wyspach pamięci. Rozmowa ze Sławomirem Narlochem

    „To opowieść o pamięci i fascynującej rzeczywistości pełnej zagadek i paradoksów. Tu i teraz – dziś jest czas na Alicji Krainę Czarów” – mówi Sławomir Narloch, reżyser spektaklu. 

  • MUZYKA TO CZAS

    Przedstawiamy muzyczną zapowiedź Alicji Krainy Czarów! W roli Szalonego Kapelusznika – Paweł Paprocki. 

  • Wskazówki zegara | premiera ALICJI...

    Czy można pamiętać do przodu? Odwrócić czas? Zatrzymać wspomnienia? Alicji Kraina Czarów wg Lewisa Carrolla w reżyserii Sławomira Narlocha.

  • Piotr Cieplak z Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya

    Piotr Cieplak został wyróżniony Nagrodą im. Żeleńskiego-Boya za wybitne osiągnięcia w sztuce reżyserskiej, ze szczególnym uwzględnieniem realizacji w Teatrze Narodowym.

  • Jan Englert – jubileusz 45-lecia pracy reżyserskiej

    Jan Englert po raz pierwszy reżyserował w 1978 roku. Jego najnowszą pracą reżyserską jest zrealizowany w Teatrze Narodowym Mizantrop Molière’a. 

  • MIZANTROP – recenzje po premierze

    Po premierze Mizantropa Molière’a w reżyserii Jana Englerta – przedstawiamy wybór recenzji. 

  • Niejednoznaczność | Molière w Narodowym

    Pytania o nasz stosunek do świata i postawę wobec innych, o egoizm i empatię – premiera Mizantropa Molière’a odbyła się 10 grudnia na scenie Studio. 

  • Szlachetność i profity. Rozmowa z Janem Englertem

    „Rozkrok między szlachetnością a interesownością, pychą a skromnością – to jest najciekawsze” – mówi Jan Englert, reżyser Mizantropa

  • KSIĘGI JAKUBOWE – wybór recenzji

    Przedstawiamy fragmenty recenzji, które ukazały się po premierze Ksiąg Jakubowych Olgi Tokarczuk w reżyserii Michała Zadary.

  • My z nich | rozmowa z Michałem Zadarą

    „My, współcześni Polacy, jesteśmy spadkobiercami bardzo różnych tradycji, narodowości, praktyk” – mówi Michał Zadara, reżyser Ksiąg Jakubowych.

  • Dziedzictwo | premiera KSIĄG JAKUBOWYCH

    Nasi przodkowie, tożsamość i przyszłość – Księgi Jakubowe Olgi Tokarczuk w inscenizacji Michała Zadary.

  • DEKALOG – recenzje po premierze

    Przedstawiamy wybór recenzji po premierze Dekalogu Kieślowskiego i Piesiewicza w reżyserii Wojciecha Farugi.  

  • Rozmowa z Wojciechem Farugą o DEKALOGU

    „Wydaje mi się, że rozważania: co jest dobre, co złe, co trzeba, a czego nie wolno, są teraz, kiedy ten świat po raz kolejny nam się wymknął, wyjątkowo ważne” – mówi reżyser Dekalogu.

  • Po pierwsze człowiek | premiera DEKALOGU

    Wojciech Faruga sięgnął po ikoniczne dzieło polskiego filmu, przemyślane na nowo po ponad trzech dekadach. 

  • Warszawska Nagroda Edukacji Kulturalnej

    Z radością informujemy, że zrealizowany przez nas program dla szkół KLASA TN zdobył III nagrodę 13. edycji Warszawskiej Nagrody Edukacji Kulturalnej.

  • Solidarni z Ukrainą | Солідарні з Україною

    Zespół Teatru Narodowego solidaryzuje się z Ukraińcami, walczącymi o niepodległość swojej ojczyzny. 

  • TEATR MÓJ WIDZĘ... – rozmowy z aktorkami i aktorami

    Kinga Ilgner rozmawia z: Anną Seniuk, Małgorzatą Kożuchowską, Gabrielą Muskałą, Janem Englertem, Jerzym Radziwiłowiczem, Marcinem Hycnarem. Partnerem cyklu jest Teatr Narodowy.

  • DEJMEK Raszewskiej z nagrodą PTBT!

    Wydana przez Teatr Narodowy książka Dejmek Magdaleny Raszewskiej otrzymała nagrodę Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych. 

  • Cykl AKTORZY/SENIORZY

    Teatr Narodowy jest partnerem internetowego projektu Leny Frankiewicz, filmowego cyklu, na który składają się rozmowy o teatrze z seniorkami i seniorami zawodu aktorskiego.

  • Cykl POECI POLSCY online #kulturabezbarier

    Polska poezja w interpretacji Aktorów Teatru Narodowego – artystyczno-edukacyjny cykl POECI POLSCY #kulturabezbarier.

  • WYKŁADY OTWARTE online (materiały audio)

    Wykłady Teatru Narodowego online dotyczące badań nad twórczością wielkich osobowości polskiej kultury.

  • Przedstawienia Teatru Narodowego online

    Spektakle Teatru Narodowego zrealizowane w Teatrze Telewizji – wybór ze zbiorów Ninateka.pl oraz Vod.TVP. 

  • Teatr Narodowy w Google Cultural Institute

    Wystawę o burzliwych dziejach Narodowej Sceny można oglądać w sieci! Zapraszamy do odwiedzenia Google Cultural Institute.

Korzystając z serwisu internetowego Teatru Narodowego akceptujesz zasady Polityki prywatności oraz wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Plik cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej na temat cookie, kliknij tutaj