Aktualności

My z nich | rozmowa z Michałem Zadarą

Michał Zadara pracuje nad Księgami Jakubowymi Olgi Tokarczuk. Premiera przedstawienia na dużej scenie Teatru już 12 listopada.

„Narodowość, religia, kostium – to są tematy naszej opowieści – mówi reżyser. – My, współcześni Polacy, jesteśmy spadkobiercami bardzo różnych tradycji, narodowości, praktyk”. 

Próby KSIĄG JAKUBOWYCH: Na pierwszym planie – Michał Zadara (reżyser). Fot. Marta Ankiersztejn
Michał Zadara podczas prób Ksiąg Jakubowych. Fot. Marta Ankiersztejn

Dlaczego dzisiaj wystawiasz Księgi Jakubowe w Teatrze Narodowym?

Księgi Jakubowe to najważniejsza polska powieść ostatnich pięciu, czy nawet dziesięciu lat. Stawia na serio pytania o naród oraz o to, czym jest narodowość. A Teatr Narodowy to miejsce, w którym pojęcie „narodu” jest poddawane ciągłej refleksji. Tutaj przychodzimy z pytaniem o znaczenie polskości i te sprawy są też w centrum refleksji Olgi Tokarczuk. W Księgach Jakubowych Olga Tokarczuk śledzi, w jaki sposób praktyki i poglądy pozornie marginalnej grupy religijnej, wyznawców Jakuba Franka, wpłynęły na późniejszą Polskę.  

Dwieście lat temu, zarówno Juliusz Słowacki, jak i Adam Mickiewicz próbowali zrozumieć i opisać wyjątkowość Polski. Dla nich obecność tak wielu Żydów wśród Polaków była właśnie dowodem na metafizyczną wyjątkowość Polski, dowodem na boski plan dla Polski. Olga Tokarczuk kontynuuje tę refleksję na swój – przewrotny i oryginalny – sposób. 

Odkąd pracuję w teatrze, zawsze interesowały mnie pytania o polskość – gdy sięga się po takie dramaty, jak: Wesele, Ksiądz Marek, Dziady czy Odprawa posłów greckich*, to te pytania niejako naturalnie pozostają na pierwszym planie.

[*Reżyser wystawił: Księdza Marka Juliusza Słowackiego, Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej, 2005; Wesele Stanisława Wyspiańskiego, Karkowski Teatr Scena STU, 2006; Odprawę posłów greckich Jana Kochanowskiego, Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej, 2007; Dziady Mickiewicza, Teatr Polski we Wrocławiu, 2014–2016.]

Egzemplarz reżyserski Ksiąg Jakubowych

A jaki był ten pierwszy impuls, który spowodował, że sięgnąłeś po niemal tysiąc stron prozy Tokarczuk?

Najbardziej determinującym adaptację elementem jest niemożliwość dokonania adaptacji. Księgi Jakubowe są powieścią tak obszerną, że w żaden sposób nie da się jej objąć. To literatura tak gęsta, że inscenizacja wydaje się niemożliwa. Czyli… fascynująca.

Czy spektakl będzie tak długi jak książka?

Teatr nie powinien wymagać od widzów poświęcenia ani ofiary. Przedstawienie będzie standardowe, widzowie spokojnie zdążą na autobusy do domu. Wolę tworzyć spektakle gęste niż spektakle długie. Praca na próbach pomaga na wciśnięciu w każdą minutę teatru maksymalnej ilości emocji, znaczeń i sensów.

Drugi raz adaptujesz, razem z Barbarą Wysocką, prozę Tokarczuk dla teatru*. Jak  pracujecie nad przełożeniem tej niezwykłej powieściowej narracji na scenę?

Przede wszystkim ten proces trwa latami. Zaczęliśmy opracowywać tekst Ksiąg Jakubowych dwa lata temu. Teatr dostał pierwszą wersję adaptacji prawie rok temu; na początku prób, w maju, była kolejna; po przerwie wakacyjnej – kolejna; a ostateczna będzie na premierze. Nie ma w tym procesie nic łatwego ani oczywistego.  

Prowadzą nas dwa założenia. Po pierwsze – sami nie dopisujemy ani jednego słowa, tekst na scenie to tekst z powieści. Po drugie – chcemy opowiedzieć fabułę: zobrazować, kim był główny bohater Jakub Frank, o co mu chodziło i czy mu się udało. 

[*Michał Zadara i Barbara Wysocka przygotowali adaptację Biegunów Olgi Tokarczuk, Teatr Powszechny im. Zygmunta Hübnera w Warszawie, koprodukcja z Teatrem Łaźnia Nowa w Krakowie, 2021.]

Jakub Lejbowicz Frank, XVIII-wieczny założyciel ruchu religijnego – wokół niego zaczynają jednoczyć się ludzie. Kim on jest – heretykiem, zbawcą, szalonym mistykiem, politycznym pragmatykiem? 

Gdyby dało się odpowiedzieć na pytanie, kim był Frank w jednym zdaniu, to nie mielibyśmy powieści Olgi Tokarczuk. Pokazujemy sceny z całego życia Franka. Mamy trzy osoby w tej roli: młodego Jakubka gra Antoni Bluszcz, ośmioletni chłopiec, Jakubem w sile wieku jest Henryk Simon, Jakubem seniorem – Jerzy Radziwiłowicz. 

Frank to bohater tytułowy, ale bohaterem historii Olgi Tokarczuk jest zbiorowość, to cała społeczność, która się wytworzyła wokół Franka. Jego wrogowie i sprzymierzeńcy, jego rodzina i jego sojusznicy. Tokarczuk tak pięknie dokumentuje, co dzieje się z ludźmi i ze światem na skutek działań Jakuba.  

Próby KSIĄG JAKUBOWYCH: Mirosław Konarowski, Jerzy Radziwiłowicz, Anna Lobedan, Anna Grycewicz. Fot. Marta Ankiersztejn
Próby Ksiąg Jakubowych: Mirosław Konarowski, Jerzy Radziwiłowicz, Anna Lobedan, Anna Grycewicz. Fot. Marta Ankiersztejn

Z jakimi problemami mierzyliście się podczas pracy nad teatralną materią, która odwołuje się do powieściowego tygla wielu kultur i narodów XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej?

Niewątpliwie największym wyzwaniem jest opowiadanie o różnych narodowościach, nie kreśląc karykatur. Nie możemy grać „polskości”, czy grać „tureckości”, czy „żydowskości”, ponieważ takie przedstawienia na scenie zawsze są redukujące i stereotypowe. Nie mamy tu folkloru, nie pokazujemy „typowego Polaka” czy „typowego Żyda”, gdyż taka teatralna etnografia kończy się rasizmem albo ksenofobią. Natomiast narodowość, religia, kostium – to są tematy naszej opowieści. Kogokolwiek przedstawiamy, to są to nasi przodkowie, to jesteśmy my – i to jest najważniejsze założenie pracy nad postaciami. Takie jest też chyba przesłanie powieści Tokarczuk – zobaczcie, my, współcześni Polacy, jesteśmy spadkobiercami bardzo różnych tradycji, narodowości, praktyk. Naszymi przodkami są nie tylko Zagłoba i Marysieńka, ale też Jakub Frank i Maria Szymanowska, co jest niezwykle istotne dla wszystkich Polek i Polaków nie odnajdujących się w mitologii Sienkiewiczowskiej. 

My wszyscy dziedziczymy tę różnorodność?

Idea różnorodności bardzo mocno wiąże się z Teatrem Narodowym, myślę o tym codziennie, przychodząc tu do pracy. Konstytucja daje nam odpowiedź na pytanie o naród: „Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej”. A więc spektakle, które wystawiam, w tym przypadku na dużej scenie, dla wielu widzów, powinny być w maksymalnym stopniu przyswajalne, rozumiane przez wszystkich obywateli. Nie mogą być elitarne, nie mogą powodować poczucia wykluczenia. Powinny tworzyć przestrzeń, w której „wszyscy obywatele Rzeczypospolitej” mogą się odnaleźć. Nasza literatura, zarówno dawna jak i współczesna, daje nam materiał, byśmy mogli zawalczyć o przedstawianie na narodowej scenie takiego obrazu „wszystkich obywateli”, który jest adekwatny do współczesności. To jest bardzo wysoko postawiona poprzeczka. Codziennie się z nią zmagamy. 


Rozmawiała: Monika Mokrzycka-Pokora (materiał własny Teatru; w przypadku publikacji fragmentów prosimy o podanie źródła) 


Strona przedstawienia Księgi Jakubowe →
 

premiera: 12 listopada 2022, godz. 19:00, Sala Bogusławskiego

  • W próbach: GRA SNÓW

    Próbujemy! Premiera Gry snów Strindberga w reżyserii Sławomira Narlocha już 13 kwietnia na Scenie przy Wierzbowej. 

  • Repertuar marzec – maj

    W kwietniu zapraszamy na premierę Gry snów Strindberga. Ponadto wśród wielu tytułów – Szekspirowski Król Lear oraz Piknik pod Wiszącą Skałą wg Lindsay.

  • TEATR DLA SENIORÓW I STUDENTÓW

    Bilety promocyjne dla seniorów i studentów w cenie od 30 do 50 zł – wiele propozycji od marca do maja. 

  • Utrudnienia w dojeździe do Teatru | 24 marca

    Uprzejmie informujemy, że w związku z 18. Półmaratonem Warszawskim 24 marca możliwe są utrudnienia w dojeździe i parkowaniu w okolicach Teatru Narodowego.

  • KRÓL LEAR – wybór recenzji po premierze

    Recenzenci i teatralni blogerzy dzielą się opiniami po premierze Króla Leara Shakespeare’a w reżyserii Grzegorza Wiśniewskiego.

  • Ewa Wiśniewska – 60 lat na scenie!

    Ewa Wiśniewska obchodzi jubileusz 60-lecia pracy artystycznej. Wybitna aktorka została uhonorowana Złotym Medalem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. Gratulujemy!

  • SONATA JESIENNA – 100 przedstawienie!

    Sonatę jesienną Ingmara Bergmana w reżyserii Grzegorza Wiśniewskiego 7 kwietnia przedstawimy po raz setny.

  • FREDRO na Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych

    Fredrę. Rok Jubileuszowy w reżyserii Jana Englerta pokażemy 18 i 19 kwietnia na Międzynarodowym Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi.

  • Trzytomowa publikacja o Jerzym Grzegorzewskim

    To. Biografia Jerzego Grzegorzewskiego Maryli Zielińskiej oraz album Jerzy Grzegorzewski 1939–2005 pod red. Janusza Górskiego dostępne w księgarni internetowej.

  • TARTUFFE – pożegnanie z tytułem

    Po niemal osiemnastu latach od premiery, pożegnaliśmy spektakl Tartuffe albo Szalbierz Molière’a w reżyserii Jacques’a Lassalle’a. 

  • DUSZYCZKA – wspomnienie

    30 stycznia 2024 minęło 20 lat od premiery Duszyczki Różewicza w reżyserii Jerzego Grzegorzewskiego. Zapraszamy do obejrzenia filmowego zapisu wspomnień!

  • Vouchery do Teatru Narodowego

    Długoterminowe vouchery do Teatru Narodowego to doskonały podarunek. Są dostępne online oraz w kasach Teatru. 

  • KLASA TN – 3. edycja projektu edukacyjnego

    Spotkania z młodymi ludźmi sprawiają nam mnóstwo radości! Już po raz trzeci zgłębiamy tajniki teatru z uczennicami i uczniami warszawskich szkół.

     

  • SZTUKA ROZMOWY. Podcast Teatru Narodowego

    Jak buduje się artystyczne relacje? Rozmowy z aktorkami i aktorami Teatru Narodowego. Zapraszamy do słuchania!

  • Recenzje po premierze CZEKAJĄC NA GODOTA

    Recenzenci i teatralni blogerzy dzielą się opiniami o spektaklu Czekając na Godota Samuela Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka.

  • CZEKAJĄC NA GODOTA – zwiastun

    Zwiastun Czekając na Godota Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka. Premiera spektaklu odbyła się 9 grudnia na Scenie Studio.

  • Heroizm trwania | premiera CZEKAJĄC NA GODOTA

    Trwanie – uparte i heroiczne. Premiera Czekając na Godota Samuela Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka odbyła się 9 grudnia na Scenie Studio. 

  • Rozmowa z Piotrem Cieplakiem

    „Wszystko, co człowiek może zrobić – złorzecząc, przeklinając, wściekając się, to jednak… czekać” – mówi Piotr Cieplak o pracy nad Czekając na Godota Becketta. 

  • PCHŁA SZACHRAJKA – 10 lat od premiery!

    6 grudnia 2023 mija 10 lat od premiery Pchły Szachrajki Jana Brzechwy w reżyserii Anny Seniuk! Zapraszamy do obejrzenia materiału o tym wyjątkowym, łobuzerskim spektaklu.


  • Księgarnia internetowa

    Publikacje poświęcone dziejom teatru i jego twórcom, w ofercie także torby i saszetki ze zdemontowanych banerów. Zapraszamy do księgarni internetowej!

  • FREDRO. ROK JUBILEUSZOWY – recenzje

    „Niezwykły spektakl, pozornie utrzymany w konwencji próby, stał się zatrzymanym w czasie sądem nad dziełem wybitnego komediopisarza” – recenzje po premierze Fredry w reż. Jana Englerta. 

  • Stawiany na pomnikach i przed sądem

    Fredro. Rok Jubileuszowy w reżyserii Jana Englerta – premiera odbyła się 1 grudnia. W roku 2023 świętowaliśmy 230 rocznicę urodzin komediopisarza.

  • Eimuntas Nekrošius – piąta rocznica śmierci

    20 listopada 2023 roku minęła piąta rocznica śmierci Eimuntasa Nekrošiusa – jednego z najwybitniejszych europejskich twórców teatralnych ostatniego półwiecza.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO – recenzje

    „Znakomity spektakl”, „cały zespół aktorski gra koncertowo” – przedstawiamy recenzje i opinie krytyków oraz teatralnych blogerów o Opowieściach Lasku Wiedeńskiego.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO | zwiastun

    Premiera Opowieści Lasku Wiedeńskiego Ödöna von Horvátha w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej odbyła się 4 listopada na Scenie przy Wierzbowej.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO | premiera

    Cywilizacja na krawędzi, w kryzysie wartości – świat, który nie chce pomyśleć. Dramat von Horvátha w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej. 

  • Martyna Kander nagrodzona za scenografię do ALICJI...

    Martyna Kander otrzymała trzecią nagrodę w Ogólnopolskim Plebiscycie Musicalowych Premier Sezonu 2022/2023 za scenografię do spektaklu Alicji Kraina Czarów

  • Jubileusze dyrekcji Teatru Narodowego

    Jubileusze – 25 lat dyrekcji Krzysztofa Torończyka w odbudowanym Teatrze Narodowym, 20 lat dyrekcji artystycznej Jana Englerta. 

     

  • Wojciech Faruga z Nagrodą im. Konrada Swinarskiego

    Wojciech Faruga za reżyserię Dekalogu został uhonorowany Nagrodą im. Konrada Swinarskiego przyznawaną przez miesięcznik „Teatr”. Serdecznie gratulujemy!

  • Premiery sezonu 2023/2024

    Opowieści Lasku Wiedeńskiego, Czekając na Godota, Król Lear, Gra snów, a także Fredro, widowisko z okazji Roku Jubileuszowego Aleksandra Fredry. 

  • 80. urodziny Jana Englerta

    Jan Englert, dyrektor artystyczny Teatru Narodowego, 11 maja obchodzi 80 urodziny! Z okazji jubileuszu życzymy nieustającej wiary w teatr!

  • 100. przedstawienie KORDIANA

    Kordian – dramat o trudnych polskich wyborach, polskim niebie i polskim piekle. 26 kwietnia 2023 roku spektakl zagraliśmy po raz setny! Z tej okazji przedstawiamy fotorelację zza kulis. 

  • Jan Frycz – 45-lecie pracy artystycznej

    Jan Frycz obchodzi jubileusz 45-lecia pracy artystycznej. Gratulujemy i życzymy wielu kolejnych aktorskich wyzwań i artystycznych spełnień!

  • Gustaw Holoubek | Wielka Improwizacja

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przedstawiamy Wielką Improwizację w jego wykonaniu. Nagranie pochodzi z premiery Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka.




  • Jan Englert wspomina Gustawa Holoubka

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka Jan Englert wspomina wybitnego aktora – „Gustaw Holoubek jest autorytetem, punktem odniesienia”.  

  • Gustaw Holoubek w Teatrze Narodowym

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przypominamy ten rozdział jego bogatej biografii artystycznej, który wiązał się z pracą w Teatrze Narodowym. 

  • 70. urodziny Sławomiry Łozińskiej!

    8 kwietnia Sławomira Łozińska obchodzi 70. urodziny! W tym roku przypada również 50. rocznica debiutu wybitnej aktorki w Teatrze Narodowym. Życzymy kolejnych wspaniałych ról!

  • Aktorki i aktorzy TN z Medalami Gloria Artis

    Małgorzata Kożuchowska, Sławomira Łozińska, Jarosław Gajewski i Arkadiusz Janiczek zostali uhonorowani Medalami Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.

  • Piotr Cieplak z Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya

    Piotr Cieplak został wyróżniony Nagrodą im. Żeleńskiego-Boya za wybitne osiągnięcia w sztuce reżyserskiej, ze szczególnym uwzględnieniem realizacji w Teatrze Narodowym.

  • Jan Englert – jubileusz 45-lecia pracy reżyserskiej

    Jan Englert po raz pierwszy reżyserował w 1978 roku. Jego najnowszą pracą reżyserską jest zrealizowany w Teatrze Narodowym Mizantrop Molière’a. 

  • Warszawska Nagroda Edukacji Kulturalnej

    Z radością informujemy, że zrealizowany przez nas program dla szkół KLASA TN zdobył III nagrodę 13. edycji Warszawskiej Nagrody Edukacji Kulturalnej.

  • Cykl POECI POLSCY online #kulturabezbarier

    Polska poezja w interpretacji Aktorów Teatru Narodowego – artystyczno-edukacyjny cykl POECI POLSCY #kulturabezbarier.

  • Przedstawienia Teatru Narodowego online

    Spektakle Teatru Narodowego zrealizowane w Teatrze Telewizji – wybór ze zbiorów Ninateka.pl oraz Vod.TVP. 

Korzystając z serwisu internetowego Teatru Narodowego akceptujesz zasady Polityki prywatności oraz wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Plik cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej na temat cookie, kliknij tutaj