Aktualności

Tragiczny happy end. Rozmowa z Marcinem Hycnarem

Marcin Hycnar inscenizuje Opowieść zimową.

„Shakespeare wrzuca nas w sam środek chorego umysłu – mówi reżyser. –  I, jak u Hitchcocka, zaczyna się od wybuchu, a potem napięcie rośnie”.

Próby do OPOWIEŚCI ZIMOWEJ: Marcin Hycnar (reżyser). Fot. Bartek WarzechaOpowieść zimową przygotowuje Pan w nowym tłumaczeniu Piotra Kamińskiego. Jak się pracuje korzystając z tego przekładu?

Ciekawa sytuacja. Anglicy zresztą nam jej zazdroszczą – możemy obcować z nowymi tłumaczeniami dzieł Shakespeare’a. Przedstawić Opowieść zimową zupełnie nowymi słowami to podniecające wyzwanie. Pan Piotr Kamiński jest człowiekiem otwartym na nasze sugestie dotyczące przekładu, zgodził się zerknąć na kilka miejsc w tekście, które naszym zdaniem mogłyby brzmieć „sprawniej”, bardziej współcześnie. Jestem mu za to bardzo wdzięczny. To są drobne korekty, wynikające z tego, że teatr rządzi się nieco innymi prawami niż literatura. Słowo, które w lekturze wydaje się właściwe, może inaczej zabrzmieć, gdy zostanie wypowiedziane ze sceny. Chcemy osiągnąć taki stan, w którym aktorowi nic nie będzie w mowie przeszkadzało, tylko raczej pomagało. Oczywiście, bez żadnych nachalnych odniesień do współczesności. Cieszę się, że mogę to nowe tłumaczenie przedstawić światu jako pierwszy.

Ten późny dramat Shakespeare’a jawi się jako szaleńcza historia, pełna nieprawdopodobieństw.

Wątek szaleństwa najbardziej mnie intryguje. Mam na myśli szaleństwo władcy Leontesa w pierwszych trzech aktach. Jak to możliwe, by w głowie człowieka, z niczego, nagle zrodziła się taka obsesja? Jak to się dzieje, że w jednej chwili ktoś może popaść w taki obłęd? Jeden człowiek – z własnych kompleksów, niepewności, przywidzeń, snów, niepokojów i lęków – jest w stanie utkać taką tragedię?! W Opowieści zimowej Leontes jest „Otellem dwa w jednym”. W jego głowie siedzą i Otello, i Jagon. To studium szaleństwa. Drobne poszlaki, przywidzenia władcy prowadzą do tragedii w wielu wymiarach – ludzkim, społecznym i państwowym. Leontes zmierza do upadku, totalnej destrukcji. Pozostawia zgliszcza. Jest przerażające, a z drugiej strony fascynujące, do czego może być zdolny jeden człowiek cierpiący na tę straszną chorobę duszy i umysłu – zazdrość.

Zazdrość Leontesa błyskawicznie potężnieje. Następuje rozgorączkowana galopada myśli i uczuć…

Shakespeare wrzuca nas w sam środek chorego umysłu. I, jak u Hitchcocka, zaczyna się od wybuchu, a potem napięcie rośnie. Na początku jakiś szczegół, drobna, niezdrowa myśl, a za chwilę cały świat wywrócony jest już do góry nogami. To jest bardzo ciekawe, choć trudne dla aktorów. Umówiliśmy się, że przygotowujemy współczesną baśń – z dobrodziejstwem wszystkich nieprawdopodobieństw Shakespeare’a. Przechodzimy nad nimi do porządku dziennego. Teatr jest przecież pewną ułudą, umową, kreacją i jednocześnie esencją – takim wyciśnięciem cytryny do końca. Baśniowość podkreślamy także w warstwie wizualnej, w montażu scen spektaklu, który w pewnych częściach jest oniryczny, jakby z pogranicza sennego koszmaru i jawy. Poza tym myślę, że obsesja i obłęd Leontesa są ze wszech miar współczesne. Uczucie zazdrości jest ponadczasowe. Zawsze w człowieku może się uruchomić taki destrukcyjny mechanizm.

Próby do OPOWIEŚCI ZIMOWEJ: Oskar Hamerski (Leontes), Paweł Paprocki (Wielmoża sycylijski), Jakub Gawlik (Wielmoża sycylijski), Kacper Matula (Wielmoża sycylijski), Bartłomiej Bobrowski (Antygonus), Justyna Kowalska (Paulina). Fot. Bartek WarzechaW przypływie zazdrości i gniewu Leontes dopuszcza się rzeczy strasznych. Czy „Wielką Pomyłkę” da się odpokutować?

To jest pytanie… Nie wiem, ale mam taką daleko idącą wątpliwość. Finał Opowieści zimowej można czytać rozmaicie. Mnie bliska jest koncepcja niektórych komentatorów twórczości Shakespeare’a, którzy w scenie ożywienia posągu widzą pytanie autora o naszą wiarę w zmartwychwstanie ciała. Wówczas można traktować finał sztuki jako swego rodzaju Sąd Ostateczny. Co będziemy mieć sobie do powiedzenia, kiedy spotkamy się po drugiej stronie? Czy faktycznie wszystko zostanie nam wybaczone? Co będzie znaczyć dla nas „życie wieczne w przyszłym świecie”? Czy skrucha jest możliwa i przede wszystkim, czy wybaczenie jest możliwe? W przedstawieniu staram się podejmować także te kwestie. Choć sam nie jestem zbyt wielkim optymistą w tej materii. Wydaje mi się, że jedną z największych bzdur, jakie wymyślił człowiek, są słowa piosenki Hanki Ordonówny: „Miłość ci wszystko wybaczy”. 

W Opowieści zimowej mamy pęknięcie – najpierw tragedię i oszalałego z zazdrości Leontesa, który bardzo szybko staje się również tyranem, a potem sielankę…

Podczas lektury miałem wrażenie, że ktoś przynajmniej dwa razy podmienił po drodze autora sztuki. Po klasycznej tragedii szekspirowskiej następuje tzw. część czeska dramatu, która ma formę romansu pasterskiego. Przyznam, że z tymi fragmentami tekstu miałem największe kłopoty. W związku z tym na pewien czas je porzuciłem i czytałem końcowe partie Opowieści zimowej. Zakończenie, które stało się dla mnie kluczem do części czeskiej, zaszczepiło we mnie niepokój i taką myśl, że być może cała historia wcale nie zmierza do realistycznego finału. Jak już wspominałem, pojawiają się tutaj zagadnienia metafizyczne, kwestie dotyczące możliwości zmartwychwstania. 

Ważnym motywem w Opowieści zimowej jest Czas, który jest również osobą dramatu. To także prowokuje do rozważań dotyczących przemijania i śmierci.

Motyw czasu, przemijania, ale i odradzania się świata (po zimie zawsze przychodzi wiosna) wpisany jest w część czeską, w której Perdita, córka zesłana na wygnanie, w scenie powitania na święcie strzyżenia owiec, wprost odwołuje się do mitu o Demeter i Korze. Jest figurą powrotu. A historia jej matki Hermiony staje się znakiem powrotu na ziemię ze świata zmarłych. Jest to część, w której świat rodzi się na nowo, przybywa z ciemności, z otchłani, z hadesu. Czas jest bardzo istotnym bohaterem. Myślę, że Shakespeare zrobił, także współczesnym sobie widzom, wielką niespodziankę, wprowadzając na scenę personifikację Czasu, który mówi: „A teraz, proszę Państwa, minęło 16 lat. Jesteśmy zupełnie gdzie indziej i kto inny będzie bohaterem tej części”. I radźcie sobie z tym. Przyjrzyjcie się, na ile skrucha, której tak bardzo byśmy sobie życzyli, jest realna, na ile odkupienie jest możliwe.

W dramacie pojawiają się także tematy samego konstruowania opowieści, „opowiadania”, „snucia opowieści”. Aż do finału. Szczęśliwego?

Pojawia się pytanie: co to jest za happy end, skoro z powodu zapędów Leontesa wydarzyło się tyle zła? Mam wrażenie, że szczęśliwe zakończenie zrodzone jest z życzeniowego myślenia władcy, jego ogromnej potrzeby takiego właśnie finału, pragnienia. Nie jestem przekonany, czy wszyscy inni są nim zachwyceni, czy podzielają entuzjazm króla. Leontes mówi Paulinie: „twój mąż zginął rozszarpany przez niedźwiedzia, ale weź sobie Kamilla i bądźcie razem”. Uszczęśliwianie innych na siłę. Jest w tym jakaś determinacja – wszystko ma wyglądać tak, jakby się dobrze skończyło. Jednak to gładkie zakończenie historii brzmi mało wiarygodnie w kontekście tragedii, jaka rozegrała się na naszych oczach.

A dlaczego „zimą najlepsza jest smutna opowieść”? Mówi tak Mamiliusz, syn Leontesa i Hermiony.

Mamiliusz jest mistrzem ceremonii, antreprenerem całego zdarzenia. Chłopczyk, który będzie musiał złożyć z siebie ofiarę, opowiada baśń, a może makabreskę. Myślę, że nieprzypadkowo właśnie temu chłopcu Shakespeare wkłada w usta historię o człowieku, który żył na cmentarzu. Staramy się naszą Opowieść zimową w Teatrze Narodowym snuć w ten sposób, by była opowieścią o człowieku, który na własne życzenie żył na cmentarzu, na cmentarzysku swoich najbliższych.


Rozmawiała: Monika Mokrzycka-Pokora (materiał własny Teatru; w przypadku publikacji fragmentów prosimy o podanie źródła)

Strona przedstawienia Opowieść zimowa →
Premiera: 20 maja 2017, Sala Bogusławskiego

  • Repertuar czerwiec – październik 2023

    Na trzech scenach Teatru wiele tytułów, w tym Maria Stuart Schillera, Dekalog Kieślowskiego i Piesiewicza oraz Śnieg Przybyszewskiego.

  • Oferty promocyjne

    Bilety dla seniorów i studentów w cenie od 30 do 50 zł w ramach programów TEATR DLA SENIORÓW. TEATR DLA STUDENTÓW / oferty od czerwca do końca października. 

  • „KLASA TN. Pierwszy dzwonek” – finał 2. edycji projektu

    1 czerwca odbyły się pokazy pracy warsztatowej Buty! Pokazy zwieńczyły 2. edycję projektu edukacyjnego „KLASA TN. Pierwszy dzwonek”. 

  • KILKA DZIEWCZYN – pożegnanie z tytułem

    20, 21 i 22 czerwca zagramy ostatnie przedstawienia Kilku dziewczyn Neila LaBute’a w reżyserii Bożeny Suchockiej. Zapraszamy na Scenę Studio!

  • ŚLUB – pożegnanie z tytułem

    13, 14 i 15 października zapraszamy na ostatnie przedstawienia Ślubu Witolda Gombrowicza w interpretacji litewskiego wizjonera teatru, Eimuntasa Nekrošiusa.

  • Program „Klasa w Warszawie. Warszawa z klasą”

    Zapraszamy uczniów warszawskich szkół na spektakle w Teatrze Narodowym w ramach programu „Klasa w Warszawie. Warszawa z klasą”. 

  • Vouchery do Teatru Narodowego

    Długoterminowe vouchery do Teatru Narodowego to doskonały podarunek. Są dostępne online oraz w kasach Teatru. 

  • KOMEDIANT – recenzje po premierze

    Przedstawiamy wybór recenzji i opinii po premierze Komedianta Thomasa Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika.

  • Gra przeciwieństw | premiera KOMEDIANTA

    Przewrotny dramat Bernharda reżyseruje Andrzej Domalik. W roli tytułowej – Jerzy Radziwiłowicz, aktor, którego kreacje na teatralnej scenie możemy podziwiać od ponad pięćdziesięciu lat!

  • 80. urodziny Jana Englerta

    Jan Englert, dyrektor artystyczny Teatru Narodowego, 11 maja obchodzi 80 urodziny! Z okazji jubileuszu życzymy nieustającej wiary w teatr!

  • Tak to już zostanie. Rozmowa z Andrzejem Domalikiem

    „Teatr jest więzieniem, dość beznadziejnym, nie ma co liczyć na złagodzenie kary, tak to już zostanie” – mówi Andrzej Domalik. Pracuje nad Komediantem Bernharda.

  • KOMEDIANT | wideo zapowiedź

    Przed premierą – wideo zapowiedź! Premiera Komedianta Thomasa Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika już 13 maja. W roli tytułowej – Jerzy Radziwiłowicz. 

  • 100. przedstawienie KORDIANA

    Kordian – dramat o trudnych polskich wyborach, polskim niebie i polskim piekle. 26 kwietnia spektakl zagramy po raz setny! Z tej okazji przedstawiamy fotorelację zza kulis. 

  • Jan Frycz – 45-lecie pracy artystycznej

    Jan Frycz obchodzi jubileusz 45-lecia pracy artystycznej. Gratulujemy i życzymy wielu kolejnych aktorskich wyzwań i artystycznych spełnień!

  • Gustaw Holoubek | Wielka Improwizacja

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przedstawiamy Wielką Improwizację w jego wykonaniu. Nagranie pochodzi z premiery Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka.




  • Jan Englert wspomina Gustawa Holoubka

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka Jan Englert wspomina wybitnego aktora – „Gustaw Holoubek jest autorytetem, punktem odniesienia”.  

  • Gustaw Holoubek w Teatrze Narodowym

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przypomnamy ten rozdział jego bogatej biografii artystycznej, który wiązał się z pracą w Teatrze Narodowym. Ma on szczególne miejsce w historii tej sceny.

  • Żegnamy Macieja Prusa

    Z wielkim smutkiem żegnamy Macieja Prusa, jednego z najwybitniejszych twórców polskiego teatru. Artysta zmarł 9 kwietnia w wieku 85 lat.

  • 70. urodziny Sławomiry Łozińskiej!

    8 kwietnia Sławomira Łozińska obchodzi 70. urodziny! W tym roku przypada również 50. rocznica debiutu wybitnej aktorki w Teatrze Narodowym. Życzymy jubilatce radości, satysfakcji i kolejnych wspaniałych ról!

     

  • Aktorki i aktorzy TN z Medalami Gloria Artis

    Małgorzata Kożuchowska, Sławomira Łozińska, Jarosław Gajewski i Arkadiusz Janiczek zostali uhonorowani Medalami Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.

  • Międzynarodowy Dzień Teatru 2023

    Wspólne święto nas wszystkich – ludzi teatru i widzów! Z tej okazji dziękujemy wszystkim tym, dla których teatr jest ważnym miejscem spotkań. Bądźmy razem!

  • ALICJI KRAINA CZARÓW – recenzje

    „Wielka imaginacja. Wielka fantazja. Wielka wyobraźnia”, „piękny spektakl” – recenzje po premierze ALICJI KRAINY CZARÓW wg Carrolla w reżyserii Sławomira Narlocha. 

  • Na wyspach pamięci. Rozmowa ze Sławomirem Narlochem

    „To opowieść o pamięci i fascynującej rzeczywistości pełnej zagadek i paradoksów. Tu i teraz – dziś jest czas na Alicji Krainę Czarów” – mówi Sławomir Narloch, reżyser spektaklu. 

  • MUZYKA TO CZAS

    Przedstawiamy muzyczną zapowiedź Alicji Krainy Czarów! W roli Szalonego Kapelusznika – Paweł Paprocki. 

  • Wskazówki zegara | premiera ALICJI...

    Czy można pamiętać do przodu? Odwrócić czas? Zatrzymać wspomnienia? Alicji Kraina Czarów wg Lewisa Carrolla w reżyserii Sławomira Narlocha.

  • Piotr Cieplak z Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya

    Piotr Cieplak został wyróżniony Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya za wybitne osiągnięcia w sztuce reżyserskiej, ze szczególnym uwzględnieniem spektakli realizowanych w Teatrze Narodowym.

  • Jan Englert – jubileusz 45-lecia pracy reżyserskiej

    Jan Englert po raz pierwszy reżyserował w 1978 roku. Jego najnowszą pracą reżyserską jest zrealizowany w Teatrze Narodowym Mizantrop Molière’a. 

  • MIZANTROP – recenzje po premierze

    Po premierze Mizantropa Molière’a w reżyserii Jana Englerta – przedstawiamy wybór recenzji. 

  • Niejednoznaczność | Molière w Narodowym

    Pytania o nasz stosunek do świata i postawę wobec innych, o egoizm i empatię – premiera Mizantropa Molière’a odbyła się 10 grudnia na scenie Studio. 

  • Szlachetność i profity. Rozmowa z Janem Englertem

    „Rozkrok między szlachetnością a interesownością, pychą a skromnością – to jest najciekawsze” – mówi Jan Englert, reżyser Mizantropa

  • KSIĘGI JAKUBOWE – wybór recenzji

    Przedstawiamy fragmenty recenzji, które ukazały się po premierze Ksiąg Jakubowych Olgi Tokarczuk w reżyserii Michała Zadary.

  • My z nich | rozmowa z Michałem Zadarą

    „My, współcześni Polacy, jesteśmy spadkobiercami bardzo różnych tradycji, narodowości, praktyk” – mówi Michał Zadara, reżyser Ksiąg Jakubowych.

  • Dziedzictwo | premiera KSIĄG JAKUBOWYCH

    Nasi przodkowie, tożsamość i przyszłość – Księgi Jakubowe Olgi Tokarczuk w inscenizacji Michała Zadary.

  • DEKALOG – recenzje po premierze

    Przedstawiamy wybór recenzji po premierze Dekalogu Kieślowskiego / Piesiewicza w reżyserii Wojciecha Farugi.  

  • Rozmowa z Wojciechem Farugą o DEKALOGU

    „Wydaje mi się, że rozważania: co jest dobre, co złe, co trzeba, a czego nie wolno, są teraz, kiedy ten świat po raz kolejny nam się wymknął, wyjątkowo ważne” – mówi reżyser Dekalogu.

  • Po pierwsze człowiek | premiera DEKALOGU

    Wojciech Faruga sięgnął po ikoniczne dzieło polskiego filmu, przemyślane na nowo po ponad trzech dekadach. 

  • Warszawska Nagroda Edukacji Kulturalnej

    Z radością informujemy, że zrealizowany przez nas program dla szkół KLASA TN zdobył III nagrodę 13. edycji Warszawskiej Nagrody Edukacji Kulturalnej.

  • Solidarni z Ukrainą | Солідарні з Україною

    Zespół Teatru Narodowego solidaryzuje się z Ukraińcami, walczącymi o niepodległość swojej ojczyzny. 

  • TEATR MÓJ WIDZĘ... – rozmowy z aktorkami i aktorami

    Kinga Ilgner rozmawia z: Anną Seniuk, Małgorzatą Kożuchowską, Gabrielą Muskałą, Janem Englertem, Jerzym Radziwiłowiczem, Marcinem Hycnarem. Partnerem cyklu jest Teatr Narodowy.

  • DEJMEK Raszewskiej z nagrodą PTBT!

    Wydana przez Teatr Narodowy książka Dejmek Magdaleny Raszewskiej otrzymała nagrodę Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych. 

  • Cykl AKTORZY/SENIORZY

    Teatr Narodowy jest partnerem internetowego projektu Leny Frankiewicz, filmowego cyklu, na który składają się rozmowy o teatrze z seniorkami i seniorami zawodu aktorskiego.

  • Cykl POECI POLSCY online #kulturabezbarier

    Polska poezja w interpretacji Aktorów Teatru Narodowego – artystyczno-edukacyjny cykl POECI POLSCY #kulturabezbarier.

  • WYKŁADY OTWARTE online (materiały audio)

    Wykłady Teatru Narodowego online dotyczące badań nad twórczością wielkich osobowości polskiej kultury.

  • Przedstawienia Teatru Narodowego online

    Spektakle Teatru Narodowego zrealizowane w Teatrze Telewizji – wybór ze zbiorów Ninateka.pl oraz Vod.TVP. 

  • Teatr Narodowy w Google Cultural Institute

    Wystawę o burzliwych dziejach Narodowej Sceny można oglądać w sieci! Zapraszamy do odwiedzenia Google Cultural Institute.

Korzystając z serwisu internetowego Teatru Narodowego akceptujesz zasady Polityki prywatności oraz wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Plik cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej na temat cookie, kliknij tutaj