„Nekrošius w kontekście”

Rozmowa o Dziadach Nekrošiusa w kontekście innych współczesnych polskich realizacji tego dramatu, na kanwie wydanej przez Instytut Teatralny i nominowanej do Nagrody PTBT książki Zbigniewa Majchrowskiego Krypta Gustawa.

Rozmowę poprowadzi Łukasz Drewniak; uczestnicy to Zbigniew Majchrowski (autor książki), Dorota Buchwald (jej wydawczyni), dr Maria Makaruk i prof. Leszek Kolankiewicz. 

◊ Dziady w reżyserii Eimuntasa Nekrošiusa

Premiera Dziadów→ w reżyserii Eimuntasa Nekrošiusa odbyła się w sezonie jubileuszowym 250-lecia Teatru Narodowego, 10 marca 2016 roku. Wybitny litewski twórca przekuł tekst Dziadów na sceniczne metafory i ukazał go ze szlachetną prostotą. Zobrazował duchowość śmiertelników owładniętych potrzebą metafizyki, pokazał także sytuację człowieka wrośniętego w społeczność. Romantyczne dzieło Mickiewicza w polskiej tradycji teatralnej zajmuje miejsce szczególne. Dramat – naznaczony ciągłym buntem, wadzeniem się ze świętościami, z nami samymi – nie raz wpływał na społeczne nastroje, a nawet inicjował polityczne przesilenia. Sprawy osobiste stykają się tu ze zbiorowymi, kultura polska z kulturą litewską, wiara ze zwątpieniem, cywilizacja zachodnia z lokalną mądrością. Skargi ofiar politycznego terroru łączą się z namysłem nad mechanizmami twórczości. Reżyser przygląda się tym granicznym polskim doświadczeniom, interpretuje tekst także w kontekście twórczej drogi i dziedzictwa Adama Mickiewicza. To nowe Dziady – wizyjne, refleksyjne, metaforyczne. Za inscenizację Dziadów Eimuntas Nekrošius uhonorowany został prestiżową Nagrodą im. Konrada Swinarskiego.

◊ Krypta Gustawa Zbigniewa Majchrowskiego

Książka profesora Zbigniewa Majchrowskiego Krypta Gustawa to druga część monografii o scenicznym „przepisywaniu” Dziadów skupiona na przedstawieniach powstałych po 1989 roku. Część pierwsza, głośna Cela Konrada ukazała się w 1998 roku. 

Z recenzji Leszka Kolankiewicza

„W swojej najnowszej książce, poświęconej nowej fali wystawień Dziadów po 1989 roku, kiedy dramat Mickiewicza inscenizowany był nawet częściej niż w PRL-u, Zbigniew Majchrowski ukazuje – na przykładzie tych realizacji – wciąż niewyczerpane bogactwo odczytań romantyzmu. To są odczytania inne: inne niż tamte, które konstytuowały paradygmat działający przez cały niemal wiek dwudziesty – aż do czasów Solidarności i JP II, i inne niż te, które wciąż i wciąż podsycają polski szowinizm. Owe inne odczytania, jakim Majchrowski poświęcił swoją książkę, będące dziełem przede wszystkim artystów teatru, ale też twórców sztuk wizualnych i literatury, to w istocie artykulacja nowego zbiorowego marzenia. […]
W całej krasie metoda autora odsłania się w studium na temat tak zwanej strofy pocałunkowej, usuniętej przez cenzurę carską z przygotowywanego pierwszego wydania Dziadów kowieńsko-wileńskich i odtąd umieszczanej przez mickiewiczologów zawsze w aneksach. Autor Krypty Gustawa udowadnia, że owo bluźniercze połączenie wkładania do ust Eucharystii i erotycznego pocałunku dotyka tabu kultury polskiej – wciąż objętego nakazem milczenia. Lektura tego rozdziału wciąga, trochę nieoczekiwanie, jak kryminał: jest on może nawet lepszy niż kryminał, bo zagadka dotyczy zbiorowej duszy Polaków”.