Aktualności

Szlachetność i profity. Rozmowa z Janem Englertem

Jan Englert podczas prób Mizantropa. Fot. Marta Ankiersztejn

„Rozkrok między szlachetnością a interesownością, pychą a skromnością, między wyrzutami sumienia a własną korzyścią – to jest najciekawsze w  Mizantropie oraz w każdym z nas. Zaczynam rozumieć Francuzów, którzy twierdzą, że Molière nie jest gorszy od Shakespeare’a” – mówi Jan Englert.

Pracuje nad Mizantropem→. Premiera przedstawienia 10 grudnia na Scenie Studio.

Co Panu towarzyszy w pracy nad Mizantropem – śmiech, zaduma, może melancholia?

Jestem na etapie wątpliwości. Münchhausen jest na etapie wątpliwości [tytułowa rola Jana Englerta w przedstawieniu Baron Münchhausen dla dorosłych→ autorstwa i w reżyserii Macieja Wojtyszki, prapremiera w Teatrze Narodowym 5 marca 2022]. Zresztą wątpliwość towarzyszy mi permanentnie, nie tylko przy tej inscenizacji. A jeżeli mogę powiedzieć coś nowego o Mizantropie, to powiem tyle, że dzięki tłumaczeniu Jerzego Radziwiłowicza i być może także dzięki mojej większej dojrzałości zaczynam rozumieć Francuzów, którzy twierdzą, że Molière nie jest gorszy od Shakespeare’a. Uważałem go wcześniej za lekkiego facecjonistę, ale to dramaturgia bardzo głęboka, mądra, niejednoznaczna. W tej chwili prawdziwą przyjemnością jest dla mnie praca nad tekstem, nad wierszem, porównałbym ją z badaniami przyrodniczo-archeologicznymi. Coś odkrywam. Bez przerwy. Kiedy dawniej czytałem Molière’a, nie spostrzegałem połowy rzeczy, które odkrywam teraz podczas pracy na scenie.

Jak pracujecie nad wierszem?

Stanisław Radwan na wykładzie w szkole teatralnej powiedział kiedyś pięknie, że najważniejszą nutą jest cisza. Stosowanie ciszy, pauzy w wierszu… jeśli są dobrze użyte – od razu mam poczucie, że wchodzę do czystego strumienia. Nie pędzę, nie galopuję; a przecież  wiersz prowokuje do tego, żeby mówić go jak wiadomości z Teleexpresu, czy też jednym tempem, jakby się napędzało drezynę. Trzeba operować pauzą, usłyszeć to, co mówi partner. Nie recytować, a rozmawiać wierszem. Tutaj nie da się włożyć ręki do wyżymaczki, cierpieć, tutaj trzeba kręcić wyżymaczką i sprawić, żeby nie bolało. Wtedy jest frajda. Rozmowa wierszem wymaga umiejętności, nie tyle talentu, co umiejętności. Zresztą, w gruncie rzeczy, Mizantrop to utwór muzyczny; tekst Molière’a, dobrze mówiony, jest muzyką. 

Próby Mizantropa: Paweł Paprocki (Filint), Przemysław Stippa (Oront), Robert Jarociński (Akast), Beata Ścibakówna (Arsinoe), Edyta Olszówka (Elianta), Justyna Kowalska (Celimena), Hubert Paszkiewicz (Klitander), Jan Englert – reżyser, Grzegorz Małecki (Alcest). Fot. Marta Ankiersztejn

Rozmowy toczą się w paryskim salonie, który jest odbiciem społeczeństwa. Dzisiejszego?

Salon paryski w ogóle mnie nie obchodzi, równie dobrze może być salonem Polsatu czy salonem internetu. Nie chodzi o salon, o stanowiska, pozycję społeczną, tutaj chodzi o proces usadawiania się w społeczeństwie, o stosunek do świata, w którym żyjemy, o empatię lub jej brak, przynależność do elit albo nienawiść wobec elit. To jest pozaczasowe. Kiedy Jacques Lassalle pracował nad Tartuffem [premiera Tartuffe’a→ Molière’a odbyła się 25 marca 2006; spektakl do dzisiaj pozostaje w repertuarze Teatru Narodowego.], opowiadał mi, jak zadano mu pytanie: „czy Pan to będzie robił w sposób tradycyjny czy współczesny?” Lassalle się wściekł. Odpowiedział: „nie bardzo rozumiem, o co chodzi. Skoro kilkaset lat gra się Molière’a czy Shakespeare’a, to znaczy, że są permanentnie współcześni”. Czy ktoś z nas przypuszczał, że Tartuffe będzie grany w Narodowym niemal siedemnaście lat z takim powodzeniem? Okazuje się, że dotyka czegoś, co jest właśnie permanentnie współczesne. Zmieniają się okoliczności, zmieniają narzędzia, którymi się posługujemy, ale potrzeba bycia kimś więcej niż zjadaczem chleba, ciągle nam towarzyszy. Jednocześnie chcemy dominować, być lepszymi, walczymy o siebie. Jedni walczą bezpardonowo i są nazywani cynikami, inni mają misję i są uznawani za szlachetnych – ale wszyscy, równo, walczą o siebie. Mizantrop jest o nas, nie o siedemnastowiecznym Paryżu.

W tym świecie Alcest [w tej roli Grzegorz Małecki] chce się wyróżniać i bezwzględnie domaga się praw…

Ale przewiduje inne prawa dla innych, a inne dla siebie. Jest w tym bardzo współczesny i ponadczasowy jednocześnie. Molière w tej postaci dobrze odzwierciedla nasz stosunek do świata. Dzisiejsze pokolenie domaga się empatii, nie mając wobec innych empatii w ogóle. Jednak dla tych, którzy starają się zmieniać świat, albo aktywnie w nim uczestniczyć, to wszystko nie jest jednoznaczne, w tym tkwi siła tego dramatu. Alcest przez jednych uważany będzie za postać pozytywną, przez innych za irytującego zarozumialca. Ma odruchy prawdziwej szlachetności i nieprawdziwego nadęcia, jest autentyczny i wymyślony zarazem. Mizantrop jest o tym, że miotamy się między szlachetnością i empatią a wygodnictwem i moszczeniem sobie pozycji, aby być podziwianymi. Robimy czasem rzeczy szlachetne…

Żeby „zaistnieć”?

Żeby „zaistnieć”, żeby być lepszymi od innych – ale nie dla innych, tylko dla siebie. I posługujemy się wielkimi słowami, mamy, na przykład – nadużywane ostatnio słowo – misja. 

Próby MIZANTROPA: Jan Englert (reżyser), Edyta Olszówka (Elianta), Grzegorz Małecki (Alcest). Fot. Marta Ankiersztejn
Próby Miznatropa: Jan Englert (reżyser), Edyta Olszówka (Elianta), Grzegorz Małecki (Alcest). Fot. Marta Ankiersztejn


Przygotowuje Pan mały traktat o pysze?

Pycha to jest balon już napompowany. Tym się nie zajmujemy. Ciekawy jest facet, który balon dopiero pompuje, a nie ten, który już napompował i fruwa. Demonstrowana szlachetność przestaje być szlachetnością. Bezustanne odwoływanie się do misji, posłannictwa, idei jest piękne tylko do pewnego momentu; później zaczyna być drażniące, zwłaszcza jeśli przynosi profity. Ten rozkrok między szlachetnością a interesownością, pychą a skromnością, między wyrzutami sumienia a własną korzyścią – to jest najciekawsze w Mizantropie oraz w każdym z nas. Zresztą bohaterowie – jedni są bardziej bezczelni, drudzy mniej – ale w gruncie rzeczy wszyscy pracują „na siebie”. To jest sztuka o egoizmie.

Nie są samotni w tym egoizmie?

Na pewno są samotni. Chyba dlatego, że w gruncie rzeczy nie mają sobie nawzajem nic dobrego do powiedzenia, każdy z nich myśli o sobie, prowadzi jakąś grę. Jak Alcest, który, powołując się na idee, również przede wszystkim myśli o sobie. Zaimek „ja” w jego ustach jest rzeczą naturalną. Ten zaimek jest przecież dzisiaj najważniejszy: „to jest dla  m n i e  ważne” –  mówimy. Minęło kilkaset lat, a ciągle jesteśmy tacy sami, nic się w nas nie zmieniło. W ogóle nic.

Trudno w takim świecie nawiązać relację?

Jest próba nawiązania relacji, przecież Mizantrop, mimo wszystko, chce zawrzeć z Celimeną [w tej roli Justyna Kowalska] kompromis. Jednocześnie Celimena jest kobietą silną. Bardzo wyraźne są tutaj próby zmiany obyczajów przez kobiety, walka o nadanie przynajmniej równowartości. Wszyscy cenimy niezależność, a niezależność zostaje ukarana – choć jednak nie do końca. Nic nie jest ostateczne w tym tekście: ani postaci, ani konflikt, ani jego rozwiązanie. Teraz pracuję nad finałem. Nie ma żadnego katharsis. To też może być siłą – zawieszenie… nie mokrą ścierką w twarz, bez kropki nad „i”.


Rozmawiała: Monika Mokrzycka-Pokora (materiał własny Teatru; w przypadku publikacji fragmentów prosimy o podanie źródła) 


Strona przedstawienia Mizantrop
 →
 

premiera: 10 grudnia 2022, godz. 19:00, Scena Studio

  • Odwołane spektakle

    Z przykrością zawiadamiamy, że spektakle Jak być kochaną w dniach 8, 9 i 10 grudnia oraz Piknik pod Wiszącą Skałą w dniu 10 grudnia zostały odwołane. Teatr zwraca pieniądze za bilety.

  • Rozmowa z Piotrem Cieplakiem

    „Wszystko, co człowiek może zrobić – złorzecząc, przeklinając, wściekając się, to jednak… czekać” – mówi Piotr Cieplak o pracy nad Czekając na Godota Becketta. 

  • Heroizm trwania | premiera CZEKAJĄC NA GODOTA

    Trwanie – uparte i heroiczne. Premiera Czekając na Godota Samuela Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka odbyła się 9 grudnia na Scenie Studio. 

  • CZEKAJĄC NA GODOTA – zwiastun

    Zwiastun zapowiadający Czekając na Godota Samuela Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka. Premiera przedstawienia odbyła się 9 grudnia na Scenie Studio.

  • PCHŁA SZACHRAJKA – 10 lat od premiery!

    6 grudnia 2023 mija 10 lat od premiery Pchły Szachrajki Jana Brzechwy w reżyserii Anny Seniuk! Zapraszamy do obejrzenia materiału o tym wyjątkowym, łobuzerskim spektaklu.


  • Repertuar grudzień – luty

    Trzy premiery – w grudniu Fredro oraz Czekając na Godota Becketta, w lutym Szekspirowski Król Lear. Ponadto wśród wielu tytułów – Alicji Kraina Czarów.

  • TEATR DLA SENIORÓW I STUDENTÓW

    Bilety w cenach promocyjnych dla seniorów i studentów w cenie od 30 do 50 zł – wiele propozycji od grudnia do lutego. 

  • Vouchery do Teatru Narodowego

    Długoterminowe vouchery do Teatru Narodowego to doskonały świąteczny podarunek. Są dostępne online oraz w kasach Teatru. 

  • Księgarnia internetowa

    Publikacje poświęcone dziejom teatru i jego twórcom, w ofercie także torby i saszetki ze zdemontowanych banerów. Zapraszamy do księgarni internetowej!

  • Stawiany na pomnikach i przed sądem

    Premiera widowiska Fredro. Rok Jubileuszowy w reżyserii Jana Englerta odbyła się 1 grudnia na dużej scenie Teatru. W mijającym roku świętujemy 230 rocznicę urodzin komediopisarza.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO – recenzje

    „Znakomity spektakl”, „cały zespół aktorski gra koncertowo” – przedstawiamy recenzje i opinie krytyków oraz teatralnych blogerów o Opowieściach Lasku Wiedeńskiego.

  • W próbach: CZEKAJĄC NA GODOTA

    Piotr Cieplak reżyseruje Czekając na Godota Becketta, jeden z najważniejszych dramatów XX wieku. Premiera – 9 grudnia na Scenie Studio. 

  • Eimuntas Nekrošius – piąta rocznica śmierci

    20 listopada 2023 roku mija piąta rocznica śmierci Eimuntasa Nekrošiusa – litewskiego reżysera, jednego z najwybitniejszych europejskich twórców teatralnych ostatniego półwiecza.

  • Pokazy ŚLUBU w Jaunimo Teatras w Wilnie

    23 i 24 listopada w Jaunimo Teatras w Wilnie pokażemy Ślub Gombrowicza, ostatni spektakl zmarłego w 2018 roku litewskiego wizjonera teatru, Eimuntasa Nekrošiusa. 

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO | zwiastun

    Proszę Państwa, zapraszamy! Premiera Opowieści Lasku Wiedeńskiego Ödöna von Horvátha w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej odbyła się 4 listopada na Scenie przy Wierzbowej.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO | premiera

    Cywilizacja na krawędzi, w kryzysie ekonomicznym, społecznym, kryzysie wartości – świat, który nie chce pomyśleć. Dramat von Horvátha w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej. 

  • SZTUKA ROZMOWY. Podcast Teatru Narodowego

    Jak buduje się artystyczne relacje? Rozmowy z aktorkami i aktorami Teatru Narodowego. Zapraszamy do słuchania!

  • Program „Klasa w Warszawie. Warszawa z klasą”

    Zapraszamy uczniów warszawskich szkół na spektakle w Teatrze Narodowym w ramach programu „Klasa w Warszawie. Warszawa z klasą”. 

  • Martyna Kander nagrodzona za scenografię do ALICJI...

    Martyna Kander z trzecią nagrodą w Ogólnopolskim Plebiscycie Musicalowych Premier Sezonu 2022/2023 za scenografię do spektaklu Alicji Kraina Czarów

  • Jubileusze dyrekcji Teatru Narodowego

    25 lat dyrekcji Krzysztofa Torończyka w odbudowanym Teatrze Narodowym. 20 lat dyrekcji artystycznej Jana Englerta. 

     

  • Wojciech Faruga z Nagrodą im. Konrada Swinarskiego

    Wojciech Faruga za reżyserię Dekalogu został uhonorowany Nagrodą im. Konrada Swinarskiego przyznawaną przez miesięcznik „Teatr”. Serdecznie gratulujemy!

  • Premiery sezonu 2023/2024

    Opowieści Lasku Wiedeńskiego, Czekając na Godota, Król Lear, Gra snów, a także Fredro, widowisko z okazji Roku Jubileuszowego Aleksandra Fredry. 

  • Podsumowanie sezonu 2022/2023

    Pięć premier, 396 przedstawień, 75 879 widzek i widzów. Dziękujemy za wspólne spotkania i artystyczne przeżycia! Zapraszamy w nowym sezonie! Przygotowaliśmy już repertuar jesienny.

  • „KLASA TN. Pierwszy dzwonek” – finał projektu

    1 czerwca odbyły się pokazy pracy warsztatowej Buty! Pokazy zwieńczyły 2. edycję projektu edukacyjnego „KLASA TN. Pierwszy dzwonek”. 

  • „Klasa TN. Drugi dzwonek” – finał projektu

    7 czerwca odbyły się pokazy pracy warsztatowej Sceny marzeń! Pokazy zwieńczyły 2. edycję projektu „Klasa TN. Drugi dzwonek”. 

  • KOMEDIANT – recenzje po premierze

    Przedstawiamy wybór recenzji i opinii po premierze Komedianta Thomasa Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika.

  • Gra przeciwieństw | premiera KOMEDIANTA

    Przewrotny dramat Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika. W roli tytułowej – Jerzy Radziwiłowicz, aktor, którego kreacje na teatralnej scenie możemy podziwiać od ponad pięćdziesięciu lat!

  • Tak to już zostanie. Rozmowa z Andrzejem Domalikiem

    „Teatr jest więzieniem, dość beznadziejnym, nie ma co liczyć na złagodzenie kary, tak to już zostanie” – mówi Andrzej Domalik. Pracuje nad Komediantem Bernharda.

  • KOMEDIANT | wideo zapowiedź

    Przed premierą – wideo zapowiedź! Premiera Komedianta Thomasa Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika już 13 maja. W roli tytułowej – Jerzy Radziwiłowicz. 

  • 80. urodziny Jana Englerta

    Jan Englert, dyrektor artystyczny Teatru Narodowego, 11 maja obchodzi 80 urodziny! Z okazji jubileuszu życzymy nieustającej wiary w teatr!

  • 100. przedstawienie KORDIANA

    Kordian – dramat o trudnych polskich wyborach, polskim niebie i polskim piekle. 26 kwietnia spektakl zagramy po raz setny! Z tej okazji przedstawiamy fotorelację zza kulis. 

  • Jan Frycz – 45-lecie pracy artystycznej

    Jan Frycz obchodzi jubileusz 45-lecia pracy artystycznej. Gratulujemy i życzymy wielu kolejnych aktorskich wyzwań i artystycznych spełnień!

  • Gustaw Holoubek | Wielka Improwizacja

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przedstawiamy Wielką Improwizację w jego wykonaniu. Nagranie pochodzi z premiery Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka.




  • Jan Englert wspomina Gustawa Holoubka

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka Jan Englert wspomina wybitnego aktora – „Gustaw Holoubek jest autorytetem, punktem odniesienia”.  

  • Gustaw Holoubek w Teatrze Narodowym

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przypominamy ten rozdział jego bogatej biografii artystycznej, który wiązał się z pracą w Teatrze Narodowym. 

  • 70. urodziny Sławomiry Łozińskiej!

    8 kwietnia Sławomira Łozińska obchodzi 70. urodziny! W tym roku przypada również 50. rocznica debiutu wybitnej aktorki w Teatrze Narodowym. Życzymy kolejnych wspaniałych ról!

  • Aktorki i aktorzy TN z Medalami Gloria Artis

    Małgorzata Kożuchowska, Sławomira Łozińska, Jarosław Gajewski i Arkadiusz Janiczek zostali uhonorowani Medalami Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.

  • ALICJI KRAINA CZARÓW – recenzje

    „Wielka imaginacja. Wielka fantazja. Wielka wyobraźnia”, „piękny spektakl” – recenzje po premierze Alicji Krainy Czarów wg Carrolla w reżyserii Sławomira Narlocha. 

  • Na wyspach pamięci. Rozmowa ze Sławomirem Narlochem

    „To opowieść o pamięci i fascynującej rzeczywistości pełnej zagadek i paradoksów. Tu i teraz – dziś jest czas na Alicji Krainę Czarów” – mówi Sławomir Narloch, reżyser spektaklu. 

  • MUZYKA TO CZAS

    Przedstawiamy muzyczną zapowiedź Alicji Krainy Czarów! W roli Szalonego Kapelusznika – Paweł Paprocki. 

  • Wskazówki zegara | premiera ALICJI...

    Czy można pamiętać do przodu? Odwrócić czas? Zatrzymać wspomnienia? Alicji Kraina Czarów wg Lewisa Carrolla w reżyserii Sławomira Narlocha.

  • Piotr Cieplak z Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya

    Piotr Cieplak został wyróżniony Nagrodą im. Żeleńskiego-Boya za wybitne osiągnięcia w sztuce reżyserskiej, ze szczególnym uwzględnieniem realizacji w Teatrze Narodowym.

  • Jan Englert – jubileusz 45-lecia pracy reżyserskiej

    Jan Englert po raz pierwszy reżyserował w 1978 roku. Jego najnowszą pracą reżyserską jest zrealizowany w Teatrze Narodowym Mizantrop Molière’a. 

  • MIZANTROP – recenzje po premierze

    Po premierze Mizantropa Molière’a w reżyserii Jana Englerta – przedstawiamy wybór recenzji. 

  • Niejednoznaczność | Molière w Narodowym

    Pytania o nasz stosunek do świata i postawę wobec innych, o egoizm i empatię – premiera Mizantropa Molière’a odbyła się 10 grudnia na scenie Studio. 

  • Szlachetność i profity. Rozmowa z Janem Englertem

    „Rozkrok między szlachetnością a interesownością, pychą a skromnością – to jest najciekawsze” – mówi Jan Englert, reżyser Mizantropa

  • KSIĘGI JAKUBOWE – wybór recenzji

    Przedstawiamy fragmenty recenzji, które ukazały się po premierze Ksiąg Jakubowych Olgi Tokarczuk w reżyserii Michała Zadary.

  • My z nich | rozmowa z Michałem Zadarą

    „My, współcześni Polacy, jesteśmy spadkobiercami bardzo różnych tradycji, narodowości, praktyk” – mówi Michał Zadara, reżyser Ksiąg Jakubowych.

  • Dziedzictwo | premiera KSIĄG JAKUBOWYCH

    Nasi przodkowie, tożsamość i przyszłość – Księgi Jakubowe Olgi Tokarczuk w inscenizacji Michała Zadary.

  • DEKALOG – recenzje po premierze

    Przedstawiamy wybór recenzji po premierze Dekalogu Kieślowskiego i Piesiewicza w reżyserii Wojciecha Farugi.  

  • Rozmowa z Wojciechem Farugą o DEKALOGU

    „Wydaje mi się, że rozważania: co jest dobre, co złe, co trzeba, a czego nie wolno, są teraz, kiedy ten świat po raz kolejny nam się wymknął, wyjątkowo ważne” – mówi reżyser Dekalogu.

  • Po pierwsze człowiek | premiera DEKALOGU

    Wojciech Faruga sięgnął po ikoniczne dzieło polskiego filmu, przemyślane na nowo po ponad trzech dekadach. 

  • Warszawska Nagroda Edukacji Kulturalnej

    Z radością informujemy, że zrealizowany przez nas program dla szkół KLASA TN zdobył III nagrodę 13. edycji Warszawskiej Nagrody Edukacji Kulturalnej.

  • Solidarni z Ukrainą | Солідарні з Україною

    Zespół Teatru Narodowego solidaryzuje się z Ukraińcami, walczącymi o niepodległość swojej ojczyzny. 

  • TEATR MÓJ WIDZĘ... – rozmowy z aktorkami i aktorami

    Kinga Ilgner rozmawia z: Anną Seniuk, Małgorzatą Kożuchowską, Gabrielą Muskałą, Janem Englertem, Jerzym Radziwiłowiczem, Marcinem Hycnarem. Partnerem cyklu jest Teatr Narodowy.

  • DEJMEK Raszewskiej z nagrodą PTBT!

    Wydana przez Teatr Narodowy książka Dejmek Magdaleny Raszewskiej otrzymała nagrodę Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych. 

  • Cykl AKTORZY/SENIORZY

    Teatr Narodowy jest partnerem internetowego projektu Leny Frankiewicz, filmowego cyklu, na który składają się rozmowy o teatrze z seniorkami i seniorami zawodu aktorskiego.

  • Cykl POECI POLSCY online #kulturabezbarier

    Polska poezja w interpretacji Aktorów Teatru Narodowego – artystyczno-edukacyjny cykl POECI POLSCY #kulturabezbarier.

  • WYKŁADY OTWARTE online (materiały audio)

    Wykłady Teatru Narodowego online dotyczące badań nad twórczością wielkich osobowości polskiej kultury.

  • Przedstawienia Teatru Narodowego online

    Spektakle Teatru Narodowego zrealizowane w Teatrze Telewizji – wybór ze zbiorów Ninateka.pl oraz Vod.TVP. 

  • Teatr Narodowy w Google Cultural Institute

    Wystawę o burzliwych dziejach Narodowej Sceny można oglądać w sieci! Zapraszamy do odwiedzenia Google Cultural Institute.

Korzystając z serwisu internetowego Teatru Narodowego akceptujesz zasady Polityki prywatności oraz wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Plik cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej na temat cookie, kliknij tutaj