Aktualności

Szlachetność i profity. Rozmowa z Janem Englertem

Jan Englert podczas prób Mizantropa. Fot. Marta Ankiersztejn

„Rozkrok między szlachetnością a interesownością, pychą a skromnością, między wyrzutami sumienia a własną korzyścią – to jest najciekawsze w  Mizantropie oraz w każdym z nas. Zaczynam rozumieć Francuzów, którzy twierdzą, że Molière nie jest gorszy od Shakespeare’a” – mówi Jan Englert.

Pracuje nad Mizantropem→. Premiera przedstawienia 10 grudnia na Scenie Studio.



Co Panu towarzyszy w pracy nad Mizantropem – śmiech, zaduma, może melancholia?

Jestem na etapie wątpliwości. Münchhausen jest na etapie wątpliwości [tytułowa rola Jana Englerta w przedstawieniu Baron Münchhausen dla dorosłych→ autorstwa i w reżyserii Macieja Wojtyszki, prapremiera w Teatrze Narodowym 5 marca 2022]. Zresztą wątpliwość towarzyszy mi permanentnie, nie tylko przy tej inscenizacji. A jeżeli mogę powiedzieć coś nowego o Mizantropie, to powiem tyle, że dzięki tłumaczeniu Jerzego Radziwiłowicza i być może także dzięki mojej większej dojrzałości zaczynam rozumieć Francuzów, którzy twierdzą, że Molière nie jest gorszy od Shakespeare’a. Uważałem go wcześniej za lekkiego facecjonistę, ale to dramaturgia bardzo głęboka, mądra, niejednoznaczna. W tej chwili prawdziwą przyjemnością jest dla mnie praca nad tekstem, nad wierszem, porównałbym ją z badaniami przyrodniczo-archeologicznymi. Coś odkrywam. Bez przerwy. Kiedy dawniej czytałem Molière’a, nie spostrzegałem połowy rzeczy, które odkrywam teraz podczas pracy na scenie.

Jak pracujecie nad wierszem?

Stanisław Radwan na wykładzie w szkole teatralnej powiedział kiedyś pięknie, że najważniejszą nutą jest cisza. Stosowanie ciszy, pauzy w wierszu… jeśli są dobrze użyte – od razu mam poczucie, że wchodzę do czystego strumienia. Nie pędzę, nie galopuję; a przecież  wiersz prowokuje do tego, żeby mówić go jak wiadomości z Teleexpresu, czy też jednym tempem, jakby się napędzało drezynę. Trzeba operować pauzą, usłyszeć to, co mówi partner. Nie recytować, a rozmawiać wierszem. Tutaj nie da się włożyć ręki do wyżymaczki, cierpieć, tutaj trzeba kręcić wyżymaczką i sprawić, żeby nie bolało. Wtedy jest frajda. Rozmowa wierszem wymaga umiejętności, nie tyle talentu, co umiejętności. Zresztą, w gruncie rzeczy, Mizantrop to utwór muzyczny; tekst Molière’a, dobrze mówiony, jest muzyką. 

Próby Mizantropa: Paweł Paprocki (Filint), Przemysław Stippa (Oront), Robert Jarociński (Akast), Beata Ścibakówna (Arsinoe), Edyta Olszówka (Elianta), Justyna Kowalska (Celimena), Hubert Paszkiewicz (Klitander), Jan Englert – reżyser, Grzegorz Małecki (Alcest). Fot. Marta Ankiersztejn

Rozmowy toczą się w paryskim salonie, który jest odbiciem społeczeństwa. Dzisiejszego?

Salon paryski w ogóle mnie nie obchodzi, równie dobrze może być salonem Polsatu czy salonem internetu. Nie chodzi o salon, o stanowiska, pozycję społeczną, tutaj chodzi o proces usadawiania się w społeczeństwie, o stosunek do świata, w którym żyjemy, o empatię lub jej brak, przynależność do elit albo nienawiść wobec elit. To jest pozaczasowe. Kiedy Jacques Lassalle pracował nad Tartuffem [premiera Tartuffe’a→ Molière’a odbyła się 25 marca 2006; spektakl do dzisiaj pozostaje w repertuarze Teatru Narodowego.], opowiadał mi, jak zadano mu pytanie: „czy Pan to będzie robił w sposób tradycyjny czy współczesny?” Lassalle się wściekł. Odpowiedział: „nie bardzo rozumiem, o co chodzi. Skoro kilkaset lat gra się Molière’a czy Shakespeare’a, to znaczy, że są permanentnie współcześni”. Czy ktoś z nas przypuszczał, że Tartuffe będzie grany w Narodowym niemal siedemnaście lat z takim powodzeniem? Okazuje się, że dotyka czegoś, co jest właśnie permanentnie współczesne. Zmieniają się okoliczności, zmieniają narzędzia, którymi się posługujemy, ale potrzeba bycia kimś więcej niż zjadaczem chleba, ciągle nam towarzyszy. Jednocześnie chcemy dominować, być lepszymi, walczymy o siebie. Jedni walczą bezpardonowo i są nazywani cynikami, inni mają misję i są uznawani za szlachetnych – ale wszyscy, równo, walczą o siebie. Mizantrop jest o nas, nie o siedemnastowiecznym Paryżu.

W tym świecie Alcest [w tej roli Grzegorz Małecki] chce się wyróżniać i bezwzględnie domaga się praw…

Ale przewiduje inne prawa dla innych, a inne dla siebie. Jest w tym bardzo współczesny i ponadczasowy jednocześnie. Molière w tej postaci dobrze odzwierciedla nasz stosunek do świata. Dzisiejsze pokolenie domaga się empatii, nie mając wobec innych empatii w ogóle. Jednak dla tych, którzy starają się zmieniać świat, albo aktywnie w nim uczestniczyć, to wszystko nie jest jednoznaczne, w tym tkwi siła tego dramatu. Alcest przez jednych uważany będzie za postać pozytywną, przez innych za irytującego zarozumialca. Ma odruchy prawdziwej szlachetności i nieprawdziwego nadęcia, jest autentyczny i wymyślony zarazem. Mizantrop jest o tym, że miotamy się między szlachetnością i empatią a wygodnictwem i moszczeniem sobie pozycji, aby być podziwianymi. Robimy czasem rzeczy szlachetne…

Żeby „zaistnieć”?

Żeby „zaistnieć”, żeby być lepszymi od innych – ale nie dla innych, tylko dla siebie. I posługujemy się wielkimi słowami, mamy, na przykład – nadużywane ostatnio słowo – misja. 

Próby MIZANTROPA: Jan Englert (reżyser), Edyta Olszówka (Elianta), Grzegorz Małecki (Alcest). Fot. Marta Ankiersztejn
Próby Miznatropa: Jan Englert (reżyser), Edyta Olszówka (Elianta), Grzegorz Małecki (Alcest). Fot. Marta Ankiersztejn


Przygotowuje Pan mały traktat o pysze?

Pycha to jest balon już napompowany. Tym się nie zajmujemy. Ciekawy jest facet, który balon dopiero pompuje, a nie ten, który już napompował i fruwa. Demonstrowana szlachetność przestaje być szlachetnością. Bezustanne odwoływanie się do misji, posłannictwa, idei jest piękne tylko do pewnego momentu; później zaczyna być drażniące, zwłaszcza jeśli przynosi profity. Ten rozkrok między szlachetnością a interesownością, pychą a skromnością, między wyrzutami sumienia a własną korzyścią – to jest najciekawsze w Mizantropie oraz w każdym z nas. Zresztą bohaterowie – jedni są bardziej bezczelni, drudzy mniej – ale w gruncie rzeczy wszyscy pracują „na siebie”. To jest sztuka o egoizmie.

Nie są samotni w tym egoizmie?

Na pewno są samotni. Chyba dlatego, że w gruncie rzeczy nie mają sobie nawzajem nic dobrego do powiedzenia, każdy z nich myśli o sobie, prowadzi jakąś grę. Jak Alcest, który, powołując się na idee, również przede wszystkim myśli o sobie. Zaimek „ja” w jego ustach jest rzeczą naturalną. Ten zaimek jest przecież dzisiaj najważniejszy: „to jest dla  m n i e  ważne” –  mówimy. Minęło kilkaset lat, a ciągle jesteśmy tacy sami, nic się w nas nie zmieniło. W ogóle nic.

Trudno w takim świecie nawiązać relację?

Jest próba nawiązania relacji, przecież Mizantrop, mimo wszystko, chce zawrzeć z Celimeną [w tej roli Justyna Kowalska] kompromis. Jednocześnie Celimena jest kobietą silną. Bardzo wyraźne są tutaj próby zmiany obyczajów przez kobiety, walka o nadanie przynajmniej równowartości. Wszyscy cenimy niezależność, a niezależność zostaje ukarana – choć jednak nie do końca. Nic nie jest ostateczne w tym tekście: ani postaci, ani konflikt, ani jego rozwiązanie. Teraz pracuję nad finałem. Nie ma żadnego katharsis. To też może być siłą – zawieszenie… nie mokrą ścierką w twarz, bez kropki nad „i”.


Rozmawiała: Monika Mokrzycka-Pokora (materiał własny Teatru; w przypadku publikacji fragmentów prosimy o podanie źródła) 



Strona przedstawienia Mizantrop
 →
 

premiera: 10 grudnia 2022, godz. 19:00, Scena Studio

 

  • Repertuar czerwiec – październik 2023

    Na trzech scenach Teatru wiele tytułów, w tym Maria Stuart Schillera, Dekalog Kieślowskiego i Piesiewicza oraz Śnieg Przybyszewskiego.

  • Oferty promocyjne

    Bilety dla seniorów i studentów w cenie od 30 do 50 zł w ramach programów TEATR DLA SENIORÓW. TEATR DLA STUDENTÓW / oferty od czerwca do końca października. 

  • „KLASA TN. Pierwszy dzwonek” – finał 2. edycji projektu

    1 czerwca odbyły się pokazy pracy warsztatowej Buty! Pokazy zwieńczyły 2. edycję projektu edukacyjnego „KLASA TN. Pierwszy dzwonek”. 

  • KILKA DZIEWCZYN – pożegnanie z tytułem

    20, 21 i 22 czerwca zagramy ostatnie przedstawienia Kilku dziewczyn Neila LaBute’a w reżyserii Bożeny Suchockiej. Zapraszamy na Scenę Studio!

  • ŚLUB – pożegnanie z tytułem

    13, 14 i 15 października zapraszamy na ostatnie przedstawienia Ślubu Witolda Gombrowicza w interpretacji litewskiego wizjonera teatru, Eimuntasa Nekrošiusa.

  • Program „Klasa w Warszawie. Warszawa z klasą”

    Zapraszamy uczniów warszawskich szkół na spektakle w Teatrze Narodowym w ramach programu „Klasa w Warszawie. Warszawa z klasą”. 

  • Vouchery do Teatru Narodowego

    Długoterminowe vouchery do Teatru Narodowego to doskonały podarunek. Są dostępne online oraz w kasach Teatru. 

  • KOMEDIANT – recenzje po premierze

    Przedstawiamy wybór recenzji i opinii po premierze Komedianta Thomasa Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika.

  • Gra przeciwieństw | premiera KOMEDIANTA

    Przewrotny dramat Bernharda reżyseruje Andrzej Domalik. W roli tytułowej – Jerzy Radziwiłowicz, aktor, którego kreacje na teatralnej scenie możemy podziwiać od ponad pięćdziesięciu lat!

  • 80. urodziny Jana Englerta

    Jan Englert, dyrektor artystyczny Teatru Narodowego, 11 maja obchodzi 80 urodziny! Z okazji jubileuszu życzymy nieustającej wiary w teatr!

  • Tak to już zostanie. Rozmowa z Andrzejem Domalikiem

    „Teatr jest więzieniem, dość beznadziejnym, nie ma co liczyć na złagodzenie kary, tak to już zostanie” – mówi Andrzej Domalik. Pracuje nad Komediantem Bernharda.

  • KOMEDIANT | wideo zapowiedź

    Przed premierą – wideo zapowiedź! Premiera Komedianta Thomasa Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika już 13 maja. W roli tytułowej – Jerzy Radziwiłowicz. 

  • 100. przedstawienie KORDIANA

    Kordian – dramat o trudnych polskich wyborach, polskim niebie i polskim piekle. 26 kwietnia spektakl zagramy po raz setny! Z tej okazji przedstawiamy fotorelację zza kulis. 

  • Jan Frycz – 45-lecie pracy artystycznej

    Jan Frycz obchodzi jubileusz 45-lecia pracy artystycznej. Gratulujemy i życzymy wielu kolejnych aktorskich wyzwań i artystycznych spełnień!

  • Gustaw Holoubek | Wielka Improwizacja

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przedstawiamy Wielką Improwizację w jego wykonaniu. Nagranie pochodzi z premiery Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka.




  • Jan Englert wspomina Gustawa Holoubka

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka Jan Englert wspomina wybitnego aktora – „Gustaw Holoubek jest autorytetem, punktem odniesienia”.  

  • Gustaw Holoubek w Teatrze Narodowym

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przypomnamy ten rozdział jego bogatej biografii artystycznej, który wiązał się z pracą w Teatrze Narodowym. Ma on szczególne miejsce w historii tej sceny.

  • Żegnamy Macieja Prusa

    Z wielkim smutkiem żegnamy Macieja Prusa, jednego z najwybitniejszych twórców polskiego teatru. Artysta zmarł 9 kwietnia w wieku 85 lat.

  • 70. urodziny Sławomiry Łozińskiej!

    8 kwietnia Sławomira Łozińska obchodzi 70. urodziny! W tym roku przypada również 50. rocznica debiutu wybitnej aktorki w Teatrze Narodowym. Życzymy jubilatce radości, satysfakcji i kolejnych wspaniałych ról!

     

  • Aktorki i aktorzy TN z Medalami Gloria Artis

    Małgorzata Kożuchowska, Sławomira Łozińska, Jarosław Gajewski i Arkadiusz Janiczek zostali uhonorowani Medalami Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.

  • Międzynarodowy Dzień Teatru 2023

    Wspólne święto nas wszystkich – ludzi teatru i widzów! Z tej okazji dziękujemy wszystkim tym, dla których teatr jest ważnym miejscem spotkań. Bądźmy razem!

  • ALICJI KRAINA CZARÓW – recenzje

    „Wielka imaginacja. Wielka fantazja. Wielka wyobraźnia”, „piękny spektakl” – recenzje po premierze ALICJI KRAINY CZARÓW wg Carrolla w reżyserii Sławomira Narlocha. 

  • Na wyspach pamięci. Rozmowa ze Sławomirem Narlochem

    „To opowieść o pamięci i fascynującej rzeczywistości pełnej zagadek i paradoksów. Tu i teraz – dziś jest czas na Alicji Krainę Czarów” – mówi Sławomir Narloch, reżyser spektaklu. 

  • MUZYKA TO CZAS

    Przedstawiamy muzyczną zapowiedź Alicji Krainy Czarów! W roli Szalonego Kapelusznika – Paweł Paprocki. 

  • Wskazówki zegara | premiera ALICJI...

    Czy można pamiętać do przodu? Odwrócić czas? Zatrzymać wspomnienia? Alicji Kraina Czarów wg Lewisa Carrolla w reżyserii Sławomira Narlocha.

  • Piotr Cieplak z Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya

    Piotr Cieplak został wyróżniony Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya za wybitne osiągnięcia w sztuce reżyserskiej, ze szczególnym uwzględnieniem spektakli realizowanych w Teatrze Narodowym.

  • Jan Englert – jubileusz 45-lecia pracy reżyserskiej

    Jan Englert po raz pierwszy reżyserował w 1978 roku. Jego najnowszą pracą reżyserską jest zrealizowany w Teatrze Narodowym Mizantrop Molière’a. 

  • MIZANTROP – recenzje po premierze

    Po premierze Mizantropa Molière’a w reżyserii Jana Englerta – przedstawiamy wybór recenzji. 

  • Niejednoznaczność | Molière w Narodowym

    Pytania o nasz stosunek do świata i postawę wobec innych, o egoizm i empatię – premiera Mizantropa Molière’a odbyła się 10 grudnia na scenie Studio. 

  • Szlachetność i profity. Rozmowa z Janem Englertem

    „Rozkrok między szlachetnością a interesownością, pychą a skromnością – to jest najciekawsze” – mówi Jan Englert, reżyser Mizantropa

  • KSIĘGI JAKUBOWE – wybór recenzji

    Przedstawiamy fragmenty recenzji, które ukazały się po premierze Ksiąg Jakubowych Olgi Tokarczuk w reżyserii Michała Zadary.

  • My z nich | rozmowa z Michałem Zadarą

    „My, współcześni Polacy, jesteśmy spadkobiercami bardzo różnych tradycji, narodowości, praktyk” – mówi Michał Zadara, reżyser Ksiąg Jakubowych.

  • Dziedzictwo | premiera KSIĄG JAKUBOWYCH

    Nasi przodkowie, tożsamość i przyszłość – Księgi Jakubowe Olgi Tokarczuk w inscenizacji Michała Zadary.

  • DEKALOG – recenzje po premierze

    Przedstawiamy wybór recenzji po premierze Dekalogu Kieślowskiego / Piesiewicza w reżyserii Wojciecha Farugi.  

  • Rozmowa z Wojciechem Farugą o DEKALOGU

    „Wydaje mi się, że rozważania: co jest dobre, co złe, co trzeba, a czego nie wolno, są teraz, kiedy ten świat po raz kolejny nam się wymknął, wyjątkowo ważne” – mówi reżyser Dekalogu.

  • Po pierwsze człowiek | premiera DEKALOGU

    Wojciech Faruga sięgnął po ikoniczne dzieło polskiego filmu, przemyślane na nowo po ponad trzech dekadach. 

  • Warszawska Nagroda Edukacji Kulturalnej

    Z radością informujemy, że zrealizowany przez nas program dla szkół KLASA TN zdobył III nagrodę 13. edycji Warszawskiej Nagrody Edukacji Kulturalnej.

  • Solidarni z Ukrainą | Солідарні з Україною

    Zespół Teatru Narodowego solidaryzuje się z Ukraińcami, walczącymi o niepodległość swojej ojczyzny. 

  • TEATR MÓJ WIDZĘ... – rozmowy z aktorkami i aktorami

    Kinga Ilgner rozmawia z: Anną Seniuk, Małgorzatą Kożuchowską, Gabrielą Muskałą, Janem Englertem, Jerzym Radziwiłowiczem, Marcinem Hycnarem. Partnerem cyklu jest Teatr Narodowy.

  • DEJMEK Raszewskiej z nagrodą PTBT!

    Wydana przez Teatr Narodowy książka Dejmek Magdaleny Raszewskiej otrzymała nagrodę Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych. 

  • Cykl AKTORZY/SENIORZY

    Teatr Narodowy jest partnerem internetowego projektu Leny Frankiewicz, filmowego cyklu, na który składają się rozmowy o teatrze z seniorkami i seniorami zawodu aktorskiego.

  • Cykl POECI POLSCY online #kulturabezbarier

    Polska poezja w interpretacji Aktorów Teatru Narodowego – artystyczno-edukacyjny cykl POECI POLSCY #kulturabezbarier.

  • WYKŁADY OTWARTE online (materiały audio)

    Wykłady Teatru Narodowego online dotyczące badań nad twórczością wielkich osobowości polskiej kultury.

  • Przedstawienia Teatru Narodowego online

    Spektakle Teatru Narodowego zrealizowane w Teatrze Telewizji – wybór ze zbiorów Ninateka.pl oraz Vod.TVP. 

  • Teatr Narodowy w Google Cultural Institute

    Wystawę o burzliwych dziejach Narodowej Sceny można oglądać w sieci! Zapraszamy do odwiedzenia Google Cultural Institute.

Korzystając z serwisu internetowego Teatru Narodowego akceptujesz zasady Polityki prywatności oraz wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Plik cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej na temat cookie, kliknij tutaj