Aktualności

Tak to już zostanie. Rozmowa z Andrzejem Domalikiem

Hubert Łapacz (Ferruccio), Andrzej Domalik – reżyser, Jerzy Radziwiłowicz (Bruscon) podczas prób Komedianta Thomasa Bernharda.. Fot. Marta Ankiersztejn


Andrzej Domalik wystawia Komedianta→ Thomasa Bernharda z Jerzym Radziwiłowiczem w tytułowej roli Bruscona. „Opowieści Bernharda oparte są na przeciwieństwach, na zaprzeczeniach, na tym, co on sam określa mniej więcej w ten sposób: »jeżeli chcemy do czegoś dotrzeć, trzeba udać się w kierunku przeciwnym« – podkreśla reżyser. – Kiedy więc przyglądamy się Brusconowi, to absolutną koniecznością jest zadanie sobie pytania, kiedy on gra, a kiedy nie. Otóż gra niemal zawsze. Dlatego mówi, że teatr jest więzieniem, dość beznadziejnym, nie ma co liczyć na złagodzenie kary, tak to już zostanie. Jest na granie skazany”.

Premiera przedstawienia na Scenie przy Wierzbowej 13 maja. 

Niedawno pracował Pan nad dramatem Bernharda Minetti. Portret artysty z czasów starości*, teraz Komediant – dlaczego?

Przygoda pod tytułem Minetti… poprowadziła mnie do przygody pod tytułem: może by jeszcze raz. Natomiast nie jestem w stanie określić jednym zdaniem, dlaczego. Ani w przypadku Minettiego… ani w przypadku Komedianta. Nie jestem w stanie także dlatego, że to, co pisze Bernhard, „dzieje się” na wielu poziomach, rozgrywa w różnych przestrzeniach i prowadzi do tego, aby, mówiąc Bernhardem, wszystko „prosto się skomplikowało”. Jego opowieści oparte są na przeciwieństwach, na zaprzeczeniach, na tym, co on sam określa mniej więcej w ten sposób: „jeżeli chcemy do czegoś dotrzeć, trzeba udać się w kierunku przeciwnym, w kierunku kontrastu”. To jest chyba wystarczające alibi [śmiech].

Komediancie główny bohater Bruscon, którego gra Jerzy Radziwiłowicz, też posługuje się tym terminem, mówi o napisanej przez siebie sztuce Koło historii: „żeby moje arcydzieło nie obróciło się w swoje przeciwieństwo”. Sam zresztą jest zbudowany ze sprzeczności, zabiega o publiczność i pogardza nią, jest przywiązany do żony i dzieci, ale ich poniża, jest programowo niepoprawny, aspołeczny, ale z władzą woli nie zadzierać… Próbuje Pan wydobyć wszystkie te przeciwieństwa?

Próby KOMEDIANTA: Jerzy Radziwiłowicz (Bruscon), Andrzej Domalik (reżyser). Fot. Marta Ankiersztejn
Jerzy Radziwiłowicz (Bruscon), Andrzej Domalik – reżyser podczas prób Komedianta Thomasa Bernharda. Fot. Marta Ankiersztejn

Nasze starania idą w tym kierunku. Jerzy jest aktorem precyzyjnie analitycznym, ja przy nim jestem raczej powierzchownym gościem… może nie tylko przy nim [śmiech]…, ale jak mus to mus, więc przeciwieństwa rzeczywiście próbujemy rozłożyć na czynniki pierwsze i rozmawiać o nich, nawet jeżeli – a czasami tak bywa – to zostaje tylko między nami. Podpieramy się cytatem klasyka, czyli Konrada Swinarskiego, który powtarzał: „nie widać, ale my musimy to wiedzieć”.

A wracając do listy przeciwieństw, badacze taki stan określają mianem coincidentia oppositorum i to jest bardzo bliskie pisarstwu Bernharda. Jeszcze jedno zderzenie jest dla nas ważne, chyba zresztą najważniejsze. Oryginalny tytuł tej sztuki brzmi: Der Theatermacher  „Człowiek teatru”. Nawet jeżeli w ujęciu Bernharda tytuł ma podtekst ironiczny, czy nawet złośliwy, to jest to pojęcie dość szerokie.
Kiedy więc przyglądamy się Brusconowi, to absolutną koniecznością jest zadanie sobie pytania, kiedy on gra, a kiedy nie. Otóż on gra niemal zawsze. Dlatego mówi, że teatr jest więzieniem, dość beznadziejnym, nie ma co liczyć na złagodzenie kary, tak to już zostanie. Życie prywatne także zamienia w teatr. Dlaczego to robi? Bo musi. Jest na granie skazany. Nie ma w tym kalkulacji. Kiedy gra, a kiedy nie gra? Staramy się, żeby to nie było takie proste i jasne, żeby nie powiedzieć – prostackie. Bo wydaje się, że Bruscon też nie do końca to wie. Jest taka papierowa zabawka, którą robią dzieci – piekło/niebo. Bawiąc się, operujemy palcami i wychodzi nam – ALBO piekło ALBO niebo… i to zdecydowanie nie jest ten przypadek… Rzecz się wymyka, te dwie rzeczywistości już dawno się przeniknęły. A Bruscon jest całością, na którą składają się dwa światy, jednak gdzie przebiega granica – nie wiadomo. Dokładnie rzecz analizujemy, mimo że wszystko prowadzi nas do słowa: tajemnica. Ale ja przecież nie mogę powiedzieć do aktora: „proszę grać tajemnicę” [śmiech]. 

A czy przed przystąpieniem do pracy na Komediantem trzeba zadać sobie też takie pytania: czy Bruscon jest dobrym aktorem? czy napisał arcydzieło? a może jego sztuka to ostatnia szmira?

Wiemy z tekstu, że Bruscon ma na swoim koncie poważne role, grał na przykład Mefista i Fausta, nie zawsze był aktorem w objeździe po wsiach Górnej Austrii. Losy potoczyły się, jak się potoczyły, to jest zupełnie inna historia. Ale zakładamy, że talentu się nie traci, traci się jedynie formę. W przypadku Koła historii mamy znacznie mniej danych. Stworzenie opowieści, która ma ambicje opowiedzenia o losie Historii, w której biorą udział i, co więcej, spotykają się na scenie Cezar z Napoleonem oraz z Hitlerem – brzmi groźnie. Ale to wcale jeszcze nie dowód, że to grafomania. Chcę wierzyć, że jeśli jest grafomanią, to Wielką Grafomanią. 

Na przykład taka kwestia ze sztuki Bruscona: „Metternich udaje / że nie widzi / gdzie leży szpilka od kapelusza / cały świat widzi / gdzie leży ta szpilka / tylko on jej nie widzi”. Jaką rolę pełni tu kłamstwo?

Bruscon mówi, że teatr jest kłamstwem, ale kłamstwem wspaniałym, kłamstwem niemal perfekcyjnym. W zasadzie wszyscy kłamiemy: autorzy, aktorzy, widzowie także. „Rozszerza” więc instytucję teatru na instytucję świata. W sposób przekonujący, żeby nie powiedzieć – szlachetny, kłamstwo obłaskawia. A że my wszyscy, trzymając się już tego terminu, „pracujemy” w kłamstwie i to nam się podoba, tym bardziej musimy być w tym – przynajmniej w miarę – konsekwentni. Jeśli nie będziemy, to przyznamy się do zmarnowanego życia.

Próby KOMEDIANTA: Hubert Łapacz (Ferruccio), Zuzanna Saporznikow (Sara), Aleksandra Justa (Pani Bruscon), Jerzy Radziwiłowicz (Bruscon). Fot. Marta Ankiersztejn
Hubert Łapacz (Ferruccio), Zuzanna Saporznikow (Sara), Aleksandra Justa (Pani Bruscon), Jerzy Radziwiłowicz (Bruscon) podczas prób Komedianta Thomasa Bernharda. Fot. Marta Ankiersztejn

Aktorstwo jest więc sytuacją egzystencjalną.

Dla Bruscona niewątpliwie. Oznacza to także, że wszystko jest teatrem, a Bruscon – uniwersum. Absolutem. To, co jest poza sztuką, jest nieistotne. Gdyby nie było aktorstwa, trzeba by się powiesić. Skoro tego nie robimy, trzeba grać.

„Jakbyśmy przyjeżdżając do tego Utzbach, wpadli w jakąś pułapkę” – podkreśla Bruscon.  

Myślę, że teatr też jest pułapką. W teatrze na samym początku gaśnie światło; między innymi po to, żeby widz miał kilkanaście sekund na podpisanie umowy, w której zgadza się na to, że – przynajmniej do pewnego stopnia – zaakceptuje świat, który się przed nim rozpali. A przedstawiający ten świat mówią: „my wam pokażemy fikcję, ale pokażemy tak fantastycznie, że w nią uwierzycie”.

Jaki świat rozpali Pan na Scenie przy Wierzbowej?

Nic nowego. Szanuję i wierzę w słowo w teatrze. Szczególnie słowo dobrze wypowiedziane. Widzowie zobaczą to, do czego, mam poważną nadzieję, przekonają ich aktorzy: Aleksandra Justa, Zuzanna Saporznikow, Hubert Łapacz, Arkadiusz Janiczek, Kinga Ilgner i w roli tytułowej – Jerzy Radziwiłowicz. To oni tworzą opowieść i są częścią opowieści. 

To jest władza.

Oczywiście. Niewielka, ale zawsze. To my rozdajemy karty. Przez chwilę.

Czy można bez gniewu, sprzeciwu wobec świata pracować nad twórczością Bernharda?

Żeby mieć odczucie gniewu, niechęci i niezgody na rzeczywistość, nie potrzebuję Bernharda. Ale rzeczywiście w tym świecie czuję się nieźle, być może dlatego, że zawsze ciekawili mnie pisarze okrutni, na przykład Antoni Czechow… Dla mnie Bernhard jest kontynuacją Czechowa…

nad którym pracował Pan wielokrotnie….**

Tak, wiele razy… to są oczywiście inne światy, ale bardzo podobny stosunek autorów do rzeczywistości. Mówiąc najprościej i najkrócej, Czechow uważał, że to, co nas otacza, jest absurdalne, ale czasami piękne…

I trzeba mieć odwagę, żeby się z tym zmierzyć. A Bruscon jest waleczny czy rejteruje?

I jedno, i drugie. Mówi dwukrotnie, że nie wolno się bać i nie wolno tchórzyć. Czuje niebezpieczeństwo i dokonuje wtedy swoistej automotywacji, uczucie lęku nie jest mu więc obce. Ale jednocześnie – i to jest tak samo mocne, a może nawet mocniejsze – definiuje siebie w ten sposób: Szekspir / Wolter / i ja.

 

* Premiera w Teatrze Polonia w Warszawie 7 czerwca 2021

** Andrzej Domalik wyreżyserował Mewę (Teatr Dramatyczny w Warszawie, 1991; Teatr im. Słowackiego w Krakowie, 2005), Trzy siostry (Teatr Bagatela w Krakowie, 2001), …i tyle miłości (Teatr Ateneum w Warszawie, 2005), Wesele by Czechow (Teatr Bagatela w Krakowie, 2006), 32 omdlenia (Teatr Polonia w Warszawie, 2011). W Teatrze Telewizji zrealizował Płatonowa (1992) i Wiśniowy sad (1994), z inspiracji Trzema siostrami powstał jego film fabularny Łóżko Wierszynina (1997).


Rozmawiała: Monika Mokrzycka-Pokora (materiał własny Teatru; w przypadku publikacji fragmentów prosimy o podanie źródła) 



Strona przedstawienia Komediant →
 

premiera: 13 maja 2023, godz. 19:30, Scena przy Wierzbowej im. Jerzego Grzegorzewskiego

Kolejne zaplanowane przedstawienia:
14, 16, 17 maja, godz. 19:30 
17, 18, 20 czerwca, godz. 19:30
22, 23, 24 września, godz. 19:30
3, 4 października, godz. 19:30

 

 

  • Repertuar czerwiec – październik 2023

    Na trzech scenach Teatru wiele tytułów, w tym Maria Stuart Schillera, Dekalog Kieślowskiego i Piesiewicza oraz Śnieg Przybyszewskiego.

  • Oferty promocyjne

    Bilety dla seniorów i studentów w cenie od 30 do 50 zł w ramach programów TEATR DLA SENIORÓW. TEATR DLA STUDENTÓW / oferty od czerwca do końca października. 

  • „KLASA TN. Pierwszy dzwonek” – finał projektu

    1 czerwca odbyły się pokazy pracy warsztatowej Buty! Pokazy zwieńczyły 2. edycję projektu edukacyjnego „KLASA TN. Pierwszy dzwonek”. 

  • KILKA DZIEWCZYN – pożegnanie z tytułem

    20, 21 i 22 czerwca zagramy ostatnie przedstawienia Kilku dziewczyn Neila LaBute’a w reżyserii Bożeny Suchockiej. Zapraszamy na Scenę Studio!

  • ŚLUB – pożegnanie z tytułem

    13, 14 i 15 października zapraszamy na ostatnie przedstawienia Ślubu Witolda Gombrowicza w interpretacji litewskiego wizjonera teatru, Eimuntasa Nekrošiusa.

  • Program „Klasa w Warszawie. Warszawa z klasą”

    Zapraszamy uczniów warszawskich szkół na spektakle w Teatrze Narodowym w ramach programu „Klasa w Warszawie. Warszawa z klasą”. 

  • Vouchery do Teatru Narodowego

    Długoterminowe vouchery do Teatru Narodowego to doskonały podarunek. Są dostępne online oraz w kasach Teatru. 

  • KOMEDIANT – recenzje po premierze

    Przedstawiamy wybór recenzji i opinii po premierze Komedianta Thomasa Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika.

  • Gra przeciwieństw | premiera KOMEDIANTA

    Przewrotny dramat Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika. W roli tytułowej – Jerzy Radziwiłowicz, aktor, którego kreacje na teatralnej scenie możemy podziwiać od ponad pięćdziesięciu lat!

  • Tak to już zostanie. Rozmowa z Andrzejem Domalikiem

    „Teatr jest więzieniem, dość beznadziejnym, nie ma co liczyć na złagodzenie kary, tak to już zostanie” – mówi Andrzej Domalik. Pracuje nad Komediantem Bernharda.

  • KOMEDIANT | wideo zapowiedź

    Przed premierą – wideo zapowiedź! Premiera Komedianta Thomasa Bernharda w reżyserii Andrzeja Domalika już 13 maja. W roli tytułowej – Jerzy Radziwiłowicz. 

  • 80. urodziny Jana Englerta

    Jan Englert, dyrektor artystyczny Teatru Narodowego, 11 maja obchodzi 80 urodziny! Z okazji jubileuszu życzymy nieustającej wiary w teatr!

  • 100. przedstawienie KORDIANA

    Kordian – dramat o trudnych polskich wyborach, polskim niebie i polskim piekle. 26 kwietnia spektakl zagramy po raz setny! Z tej okazji przedstawiamy fotorelację zza kulis. 

  • Jan Frycz – 45-lecie pracy artystycznej

    Jan Frycz obchodzi jubileusz 45-lecia pracy artystycznej. Gratulujemy i życzymy wielu kolejnych aktorskich wyzwań i artystycznych spełnień!

  • Gustaw Holoubek | Wielka Improwizacja

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przedstawiamy Wielką Improwizację w jego wykonaniu. Nagranie pochodzi z premiery Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka.




  • Jan Englert wspomina Gustawa Holoubka

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka Jan Englert wspomina wybitnego aktora – „Gustaw Holoubek jest autorytetem, punktem odniesienia”.  

  • Gustaw Holoubek w Teatrze Narodowym

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przypomnamy ten rozdział jego bogatej biografii artystycznej, który wiązał się z pracą w Teatrze Narodowym. Ma on szczególne miejsce w historii tej sceny.

  • Żegnamy Macieja Prusa

    Z wielkim smutkiem żegnamy Macieja Prusa, jednego z najwybitniejszych twórców polskiego teatru. Artysta zmarł 9 kwietnia w wieku 85 lat.

  • 70. urodziny Sławomiry Łozińskiej!

    8 kwietnia Sławomira Łozińska obchodzi 70. urodziny! W tym roku przypada również 50. rocznica debiutu wybitnej aktorki w Teatrze Narodowym. Życzymy jubilatce radości, satysfakcji i kolejnych wspaniałych ról!

     

  • Aktorki i aktorzy TN z Medalami Gloria Artis

    Małgorzata Kożuchowska, Sławomira Łozińska, Jarosław Gajewski i Arkadiusz Janiczek zostali uhonorowani Medalami Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.

  • Międzynarodowy Dzień Teatru 2023

    Wspólne święto nas wszystkich – ludzi teatru i widzów! Z tej okazji dziękujemy wszystkim tym, dla których teatr jest ważnym miejscem spotkań. Bądźmy razem!

  • ALICJI KRAINA CZARÓW – recenzje

    „Wielka imaginacja. Wielka fantazja. Wielka wyobraźnia”, „piękny spektakl” – recenzje po premierze ALICJI KRAINY CZARÓW wg Carrolla w reżyserii Sławomira Narlocha. 

  • Na wyspach pamięci. Rozmowa ze Sławomirem Narlochem

    „To opowieść o pamięci i fascynującej rzeczywistości pełnej zagadek i paradoksów. Tu i teraz – dziś jest czas na Alicji Krainę Czarów” – mówi Sławomir Narloch, reżyser spektaklu. 

  • MUZYKA TO CZAS

    Przedstawiamy muzyczną zapowiedź Alicji Krainy Czarów! W roli Szalonego Kapelusznika – Paweł Paprocki. 

  • Wskazówki zegara | premiera ALICJI...

    Czy można pamiętać do przodu? Odwrócić czas? Zatrzymać wspomnienia? Alicji Kraina Czarów wg Lewisa Carrolla w reżyserii Sławomira Narlocha.

  • Piotr Cieplak z Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya

    Piotr Cieplak został wyróżniony Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya za wybitne osiągnięcia w sztuce reżyserskiej, ze szczególnym uwzględnieniem spektakli realizowanych w Teatrze Narodowym.

  • Jan Englert – jubileusz 45-lecia pracy reżyserskiej

    Jan Englert po raz pierwszy reżyserował w 1978 roku. Jego najnowszą pracą reżyserską jest zrealizowany w Teatrze Narodowym Mizantrop Molière’a. 

  • MIZANTROP – recenzje po premierze

    Po premierze Mizantropa Molière’a w reżyserii Jana Englerta – przedstawiamy wybór recenzji. 

  • Niejednoznaczność | Molière w Narodowym

    Pytania o nasz stosunek do świata i postawę wobec innych, o egoizm i empatię – premiera Mizantropa Molière’a odbyła się 10 grudnia na scenie Studio. 

  • Szlachetność i profity. Rozmowa z Janem Englertem

    „Rozkrok między szlachetnością a interesownością, pychą a skromnością – to jest najciekawsze” – mówi Jan Englert, reżyser Mizantropa

  • KSIĘGI JAKUBOWE – wybór recenzji

    Przedstawiamy fragmenty recenzji, które ukazały się po premierze Ksiąg Jakubowych Olgi Tokarczuk w reżyserii Michała Zadary.

  • My z nich | rozmowa z Michałem Zadarą

    „My, współcześni Polacy, jesteśmy spadkobiercami bardzo różnych tradycji, narodowości, praktyk” – mówi Michał Zadara, reżyser Ksiąg Jakubowych.

  • Dziedzictwo | premiera KSIĄG JAKUBOWYCH

    Nasi przodkowie, tożsamość i przyszłość – Księgi Jakubowe Olgi Tokarczuk w inscenizacji Michała Zadary.

  • DEKALOG – recenzje po premierze

    Przedstawiamy wybór recenzji po premierze Dekalogu Kieślowskiego / Piesiewicza w reżyserii Wojciecha Farugi.  

  • Rozmowa z Wojciechem Farugą o DEKALOGU

    „Wydaje mi się, że rozważania: co jest dobre, co złe, co trzeba, a czego nie wolno, są teraz, kiedy ten świat po raz kolejny nam się wymknął, wyjątkowo ważne” – mówi reżyser Dekalogu.

  • Po pierwsze człowiek | premiera DEKALOGU

    Wojciech Faruga sięgnął po ikoniczne dzieło polskiego filmu, przemyślane na nowo po ponad trzech dekadach. 

  • Warszawska Nagroda Edukacji Kulturalnej

    Z radością informujemy, że zrealizowany przez nas program dla szkół KLASA TN zdobył III nagrodę 13. edycji Warszawskiej Nagrody Edukacji Kulturalnej.

  • Solidarni z Ukrainą | Солідарні з Україною

    Zespół Teatru Narodowego solidaryzuje się z Ukraińcami, walczącymi o niepodległość swojej ojczyzny. 

  • TEATR MÓJ WIDZĘ... – rozmowy z aktorkami i aktorami

    Kinga Ilgner rozmawia z: Anną Seniuk, Małgorzatą Kożuchowską, Gabrielą Muskałą, Janem Englertem, Jerzym Radziwiłowiczem, Marcinem Hycnarem. Partnerem cyklu jest Teatr Narodowy.

  • DEJMEK Raszewskiej z nagrodą PTBT!

    Wydana przez Teatr Narodowy książka Dejmek Magdaleny Raszewskiej otrzymała nagrodę Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych. 

  • Cykl AKTORZY/SENIORZY

    Teatr Narodowy jest partnerem internetowego projektu Leny Frankiewicz, filmowego cyklu, na który składają się rozmowy o teatrze z seniorkami i seniorami zawodu aktorskiego.

  • Cykl POECI POLSCY online #kulturabezbarier

    Polska poezja w interpretacji Aktorów Teatru Narodowego – artystyczno-edukacyjny cykl POECI POLSCY #kulturabezbarier.

  • WYKŁADY OTWARTE online (materiały audio)

    Wykłady Teatru Narodowego online dotyczące badań nad twórczością wielkich osobowości polskiej kultury.

  • Przedstawienia Teatru Narodowego online

    Spektakle Teatru Narodowego zrealizowane w Teatrze Telewizji – wybór ze zbiorów Ninateka.pl oraz Vod.TVP. 

  • Teatr Narodowy w Google Cultural Institute

    Wystawę o burzliwych dziejach Narodowej Sceny można oglądać w sieci! Zapraszamy do odwiedzenia Google Cultural Institute.

Korzystając z serwisu internetowego Teatru Narodowego akceptujesz zasady Polityki prywatności oraz wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Plik cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej na temat cookie, kliknij tutaj