Aktualności

Najpierw trzeba zasnąć. Rozmowa z Leną Frankiewicz

Lena Frankiewicz pracuje nad nową adaptacją sceniczną powieści Joan Lindsay Piknik pod Wiszącą Skałą→. Inscenizacja powstaje w Sali Bogusławskiego. Premiera już 29 maja.

„Żeby rzeczywiście się przebudzić i odkryć jakąś prawdę, trzeba najpierw zasnąć – mówi reżyserka. – Na początku XX wieku trzy dziewczyny ściągają gorsety i wiedzione przez sen wchodzą do Skały – co to znaczy? Przyglądamy się temu, co mogło się tam wydarzyć. Zobaczymy, w jakiej kondycji są dziewczyny i jak odległa jest to kondycja od świata pensji Pani Appleyard, świata gorsetów i koronek”.

Jaki był pierwszy impuls, który spowodował, że zainteresowała się Pani powieścią Joan Lindsay, czy podczas pracy miała Pani w pamięci słynną ekranizację Petera Weira?

Film widziałam w latach 90., zapamiętałam rodzaj wstrząsu związanego z panującą tam atmosferą grozy i zawieszenia. Po latach wróciłam do tego tytułu, przeczytałam powieść. Pomyślałam, że chciałabym wejść do Wiszącej Skały, a także poprowadzić tam widzów, by dotknąć tajemnicy, na której film Weira się zatrzymuje. Spróbować odpowiedzieć sobie na pytanie, czym ta Skała właściwie jest.

Czy o Wiszącej Skale można powiedzieć, że jest drogą, może niebezpieczną, groźną drogą, właśnie… ku czemu?

Tak, to podstawowe pytanie – czym jest Skała? Dla mnie osobiście zawarte są w niej przede wszystkim kategorie wolności i odwagi w podejmowaniu ryzyka. Z obecnej perspektywy procesu twórczego myślę, że wejście w Skałę jest spotkaniem ze swoimi największymi demonami. Zresztą potrzeba pójścia w nieznane i dotknięcia tajemnicy zawsze jest chyba podszyta grozą i też, w gruncie rzeczy, śmiertelnością zawartą w tym geście. Mam wrażenie, że w trakcie prób codziennie siebie uśmiercam (śmiech) i potem muszę budować się na nowo. To chyba największe wyzwanie, jakie dotąd podejmowałam w teatrze. I jest to doświadczenie niewątpliwie okrutne, a jednocześnie niebywale pociągające.

Próby do PIKNIKU POD WISZĄCĄ SKAŁĄ: po lewej – Lena Frankiewicz (reżyserka). Fot. Magda Hueckel

Dziewczęta z pensji Pani Appleyard, udając się na wycieczkę pod Wiszącą Skałę, znajdą się w innej rzeczywistości. Zasypiają…

Rzeczywistość snu i przebudzenia z tego snu okazała się kluczem do budowania teatralnej materii. Czas Snu, czyli alcheringa to w mitologii aborygeńskiej okres sprzed powstania świata, przestrzeń uniwersalna, otwierająca zupełnie inną percepcję. Stan snu postrzegany jest przez Aborygenów jako przestrzeń sacrum, stan szczególnie korzystny dla odbioru różnego rodzaju objawień, wyjaśnień i poleceń. W tej przestrzeni przeszłość nie jest jedynie czasem, który przeminął, ale wciąż wydarza się w jakiejś niejasnej, równoległej rzeczywistości, do której dostęp okazują się mieć ci, którzy nie boją się wyjścia poza utartą konwencję i schemat. A więc przebywanie w Skale to nieustająca gra z czasem, z formą, z metafizyką.
W czasie pracy dużo rozmawiałam z aktorami o tym, czym jest sen, czym jest śnienie. Robiliśmy wiele improwizacji, aktorki sięgały bardzo głęboko do swoich snów albo wizualizowały wspólny sen. Wyszłam z takiego założenia: żeby rzeczywiście się przebudzić
i odkryć jakąś prawdę, trzeba najpierw zasnąć. W spektaklu jest wiele onirycznych scen
i w nich właśnie zawarty jest ten potencjał zbiorowego przebudzenia. Z punktu widzenia pracy z materią teatralną te właśnie sceny okazały się najbardziej fascynujące i trudne – co to jest za wyzwanie, pokazać w teatrze zatrzymujący się czas! Jednocześnie nieustannie staram się szukać balansu między zmyślonym a rzeczywistym, idąc tropem z powieści Lindsay, w której rzeczywistość zbudowana została na opozycjach między realnym a śnionym, między linearnym, świeckim czasem a czasem mitycznym, między kulturą a naturą, między szkołą a Skałą.

Trzy dziewczyny, które wchodzą do Skały, nie godząc się na męski patriarchalny porządek, na przypisaną im w świecie funkcję – w tym geście zawarty jest przede wszystkim głęboki wymiar emancypacyjny. Można zaryzykować stwierdzenie, że jest to gest niepodległości, uwolnienie z gorsetu dominacji. Zresztą, jak czyta się powieść Lindsay (zwłaszcza w oryginale), rzeczywiście uderza w niej to, że w zderzeniu z onirycznym, pięknym, ale przeestetyzowanym obrazem Weira, ma dużo bardziej feministyczny, ironiczny potencjał. Jest ostrzejsza, mroczniejsza. Adaptacja Małgorzaty Maciejewskiej mocno wydobywa i rozszerza ten kontekst o warstwę mityczną, rytualną i właśnie te dwie perspektywy: feministyczna i mityczna wyznaczyły moje myślenie o tym spektaklu. Na początku XX wieku trzy dziewczyny ściągają gorsety i wiedzione przez sen wchodzą do Skały – co to znaczy?

Przewrotne, że wycieczkę do Skały inicjuje Pani Appleyard, która nawet pozwala dziewczętom zdjąć rękawiczki, …ale tylko rękawiczki.

Ona jest uosobieniem patriarchalnej struktury, „hodującej” dziewczyny, które są formatowane w jasno określony sposób – mają znać francuski i poezję angielską, uczą się baletu, wszystko po to, by stać się dobrymi partiami, dobrymi inwestycjami dla swoich ojców. Dlaczego Appleyard inicjuje spotkanie z naturą? Może podświadomie dąży do zerwania z rygorem, którego jest przedstawicielką. My przyglądamy się temu, co w Skale mogło się wydarzyć. Zobaczymy, w jakiej kondycji są dziewczyny i jak odległa jest to kondycja od świata pensji Pani Appleyard, świata gorsetów i koronek.

Piknik… to jednocześnie opowieść o dojrzewaniu, jak wygląda inicjacja dziewcząt w dorosłość?

Mam wrażenie, że wejście w dorosłość jest jednym z bardziej bolesnych momentów, zresztą mówi też o tym inny film Weira Stowarzyszenie Umarłych Poetów. My, budując ten kobiecy świat, bardzo często używałyśmy pojęcia „żeńskiego organizmu”. Najpierw uczennice są jednym oddychającym organizmem – działają w obrębie identycznych, skodyfikowanych struktur, odruchów, reakcji. Jednak na pikniku, wobec spotkania z naturą, uruchamiają się w nich dużo głębsze instynkty i dziewczęta zaczynają się wyodrębniać, indywidualizować. Okazuje się, że każda z nich ma inne właściwości, inne motywacje. Jedna z aktorek przyniosła na próby esej Rebeki Solnit, która określa to zjawisko „buntem wyobraźni” i w moim poczuciu nie ma na to zjawisko lepszego określenia.

Próby do PIKNIKU POD WISZĄCĄ SKAŁĄ: Anna Grycewicz, Marta Wągrocka, Michalina Łabacz, Paulina Szostak, Małgorzata Kożuchowska, Anna Lobedan, Katarzyna Pośpiech, Zuzanna Saporznikow. Fot. Magda Hueckel Jest jeszcze podbój i pieniądz, wydzieranie kontynentu, „Australia do wzięcia” przez „niemiłosiernych i bezlitosnych”, jak mówi jedna z uczennic, Sara. Jak czyta Pani kontekst postkolonialny?

U nas Sara jest Aborygenką, przedstawicielką Stolen Generations, australijskich skradzionych pokoleń: dzieci z mieszanych rodzin, odbieranych rodzicom, umieszczanych w sierocińcach i siłą „cywilizowanych”. W pierwszej połowie XX wieku istniała na przykład gra planszowa Biała Australia, której zasady polegały na wyeliminowaniu jak największej liczby czarnoskórych obywateli i zastąpieniu ich białymi pionkami. Mówi o tym wstrząsający obraz filmowy Polowanie na króliki. Sara bardzo mocno ten kontekst uosabia. W tym wymiarze gest wejścia do Skały jest też rodzajem zemsty natury, a zarazem zemsty kobiety. Natura, podobnie jak kobieta, opiera się ujarzmieniu. Także w powieści Lindsay głęboko ukryte jest przekonanie, że w naturze drzemią siły fatalne, które mogą zostać przebudzone, kiedy człowiek zadaje jej gwałt. Tutaj trzeba również powiedzieć o bardzo ważnym elemencie adaptacji Małgorzaty Maciejewskiej – autorskim, ekopoetyckim traktacie, który na pokazywane zdarzenia ustawia wsteczną perspektywę.

Jak teatralnie unaocznić zderzenie kultury, którą możemy odnaleźć w obrazie pensji Pani Appleyard oraz natury reprezentowanej przez Wiszącą Skałę?

Perspektywy tych dwóch światów, stworzonych ze scenograficznym rozmachem przez Katarzynę Borkowską, wiąże ciało. Tutaj wielką rolę odgrywa praca choreografki Marty Ziółek. Za pomocą ciała można oddać charakter pensji, tego świata formy (czasami podczas prób mam wrażenie, że to czysty kamp!) oraz wymiar Skały, w której ciało wymyka się ujarzmieniu, stawia opór. Ważna jest materia dźwięku – muzyki, głosu. Aborygeni wyznaczają swoją relację z przestrzenią poprzez tzw. Szlaki Pieśni, w których pieśni stają się mapami regionu. Miranda, Irma i Marion, wchodząc do Skały, też śpiewają. Nagraliśmy głosy aktorek i z tego materiału kompozytor Cezary Duchnowski w dużym stopniu skonstruował ścieżkę dźwiękową całego przedstawienia. W dosłownym i metaforycznym sensie oddajemy w tym spektaklu głos kobietom – ich perspektywie, potrzebom, marzeniom, tęsknotom, lękom, buntowi, oporowi, ich walce, próbom odnalezienia się w świecie, który wyczerpał już swoje zasoby, bo chyba wszyscy mamy poczucie, że jesteśmy u progu zmiany i ta zmiana jest nieunikniona... Od roku znajdujemy się w momencie przejściowym. Stary porządek przestał funkcjonować, a nowy jeszcze się nie ukształtował. Wydaje mi się, że jako cywilizacja doszliśmy do ściany.

Próby do PIKNIKU POD WISZĄCĄ SKAŁĄ: Na pierwszym planie – Piotr Kramer, Mateusz Kmiecik, na drugim planie – Gabriela Muskała, Wiesław Cichy. Fot. Magda Hueckel Stoimy przed wejściem do Skały?

To oczywiście budzi dreszcz grozy, a jednocześnie ta groźba katastrofy jest na swój sposób magiczna, pociągająca, piękna...

Oczyszczająca?

Tak. Ego umiera – muszę powiedzieć. W trakcie pracy takiej jak ta trzeba zapomnieć
o wszelkich odczuciach indywidualnych, ocenach, przyzwyczajeniach, uwarunkowaniach. Przeczytałam kiedyś zdanie: „dorastając, umieramy”. Eros obecny w dziewczynach – one wszystkie są przepiękne, zmysłowe, fascynujące – budzi się zawsze w objęciach Thanatosa. To zdanie bardzo mocno we mnie utkwiło i otworzyło perspektywę freudowsko-jungowską. Poprzez sen dotykamy nieznanego, staje się on sposobem nawiązania kontaktu z przestrzenią niedostępną, z sacrum. Aborygeni wierzą, że jeżeli coś wydarzyło się we śnie, to wydarzyło się naprawdę. Zresztą cytowany w adaptacji Freud swoje Objaśnianie marzeń sennych opublikował dokładnie w 1900 – roku, w którym dziewczęta z pensji Pani Appleyard wybrały się na szkolną wycieczkę.

Na zdjęciach – próby do Pikniku pod Wiszącą Skałą. Fot. Magda Hueckel
Od góry:
– Lena Frankiewicz – reżyserka
– zespół, po lewej: Lena Frankiewicz – reżyserka
– Anna Grycewicz, Marta Wągrocka, Michalina Łabacz, Paulina Szostak, Małgorzata Kożuchowska, Anna Lobedan, Katarzyna Pośpiech, Zuzanna Saporznikow
– na pierwszym planie – Piotr Kramer, Mateusz Kmiecik, na drugim planie – Gabriela Muskała, Wiesław Cichy

Rozmawiała: Monika Mokrzycka-Pokora (materiał własny Teatru; w przypadku publikacji fragmentów prosimy o podanie źródła) 

 

Strona przedstawienia Piknik pod Wiszącą Skałą. Nowa adaptacja sceniczna powieści Joan Lindsay

premiera: 29 maja 2021, godz. 19:00, Sala Bogusławskiego


  • Życzymy radosnej Wielkanocy!

    Z okazji Wielkanocy życzymy, aby świąteczne spotkania były piękną lekcją miłości i wzajemnej życzliwości! 

  • Kasy i rezerwacja w czasie świąt Wielkanocy

    29 marca telefoniczna rezerwacja biletów czynna w godz. 9:00–14:30, kasy Teatru są zamknięte. Od 30 marca do 1 kwietnia rezerwacja biletów oraz kasy są nieczynne.

  • Międzynarodowy Dzień Teatru 2024

    Wspólne święto! Ludziom teatru życzymy udanej pracy zespołowej, która będzie przynosiła doskonałe artystyczne efekty, a widzom – inspirujących teatralnych przeżyć!

  • W próbach: GRA SNÓW

    Próbujemy! Premiera Gry snów Strindberga w reżyserii Sławomira Narlocha już 13 kwietnia na Scenie przy Wierzbowej. 

  • PODRÓŻ | rozmowa ze Sławomirem Narlochem

    „Podążając za everymanem, chcemy odnaleźć sensy tej nieprzewidywalnej moralitetowej wędrówki” – mówi Sławomir Narloch. Reżyser pracuje nad Grą snów Strindberga. 

  • Repertuar kwiecień – maj

    Zapraszamy na premierę Gry snów Strindberga. Ponadto wśród wielu tytułów – Szekspirowski Wieczór Trzech Króli oraz Opowieści Lasku Wiedeńskiego von Horvátha.

  • TEATR DLA SENIORÓW I STUDENTÓW

    Bilety promocyjne dla seniorów i studentów w cenie od 30 do 50 zł – wiele propozycji w repertuarach kawietniowym i majowym. 

  • KRÓL LEAR – wybór recenzji po premierze

    Recenzenci i teatralni blogerzy dzielą się opiniami po premierze Króla Leara Shakespeare’a w reżyserii Grzegorza Wiśniewskiego.

  • Ewa Wiśniewska – 60 lat na scenie!

    Ewa Wiśniewska obchodzi jubileusz 60-lecia pracy artystycznej. Wybitna aktorka została uhonorowana Złotym Medalem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. Gratulujemy!

  • SONATA JESIENNA – 100 przedstawienie!

    Sonatę jesienną Ingmara Bergmana w reżyserii Grzegorza Wiśniewskiego 7 kwietnia przedstawimy po raz setny.

  • FREDRO na Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych

    Fredrę. Rok Jubileuszowy w reżyserii Jana Englerta pokażemy 18 i 19 kwietnia na Międzynarodowym Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi.

  • Trzytomowa publikacja o Jerzym Grzegorzewskim

    To. Biografia Jerzego Grzegorzewskiego Maryli Zielińskiej oraz album Jerzy Grzegorzewski 1939–2005 pod red. Janusza Górskiego dostępne w księgarni internetowej.

  • DUSZYCZKA – wspomnienie

    30 stycznia 2024 minęło 20 lat od premiery Duszyczki Różewicza w reżyserii Jerzego Grzegorzewskiego. Zapraszamy do obejrzenia filmowego zapisu wspomnień!

  • Vouchery do Teatru Narodowego

    Długoterminowe vouchery do Teatru Narodowego to doskonały podarunek. Są dostępne online oraz w kasach Teatru. 

  • KLASA TN – 3. edycja projektu edukacyjnego

    Spotkania z młodymi ludźmi sprawiają nam mnóstwo radości! Już po raz trzeci zgłębiamy tajniki teatru z uczennicami i uczniami warszawskich szkół.

     

  • SZTUKA ROZMOWY. Podcast Teatru Narodowego

    Jak buduje się artystyczne relacje? Rozmowy z aktorkami i aktorami Teatru Narodowego. Zapraszamy do słuchania!

  • Recenzje po premierze CZEKAJĄC NA GODOTA

    Recenzenci i teatralni blogerzy dzielą się opiniami o spektaklu Czekając na Godota Samuela Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka.

  • CZEKAJĄC NA GODOTA – zwiastun

    Zwiastun Czekając na Godota Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka. Premiera spektaklu odbyła się 9 grudnia na Scenie Studio.

  • Heroizm trwania | premiera CZEKAJĄC NA GODOTA

    Trwanie – uparte i heroiczne. Premiera Czekając na Godota Samuela Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka odbyła się 9 grudnia na Scenie Studio. 

  • Rozmowa z Piotrem Cieplakiem

    „Wszystko, co człowiek może zrobić – złorzecząc, przeklinając, wściekając się, to jednak… czekać” – mówi Piotr Cieplak o pracy nad Czekając na Godota Becketta. 

  • PCHŁA SZACHRAJKA – 10 lat od premiery!

    6 grudnia 2023 mija 10 lat od premiery Pchły Szachrajki Jana Brzechwy w reżyserii Anny Seniuk! Zapraszamy do obejrzenia materiału o tym wyjątkowym, łobuzerskim spektaklu.


  • Księgarnia internetowa

    Publikacje poświęcone dziejom teatru i jego twórcom, w ofercie także torby i saszetki ze zdemontowanych banerów. Zapraszamy do księgarni internetowej!

  • FREDRO. ROK JUBILEUSZOWY – recenzje

    „Niezwykły spektakl, pozornie utrzymany w konwencji próby, stał się zatrzymanym w czasie sądem nad dziełem wybitnego komediopisarza” – recenzje po premierze Fredry w reż. Jana Englerta. 

  • Stawiany na pomnikach i przed sądem

    Fredro. Rok Jubileuszowy w reżyserii Jana Englerta – premiera odbyła się 1 grudnia. W roku 2023 świętowaliśmy 230 rocznicę urodzin komediopisarza.

  • Eimuntas Nekrošius – piąta rocznica śmierci

    20 listopada 2023 roku minęła piąta rocznica śmierci Eimuntasa Nekrošiusa – jednego z najwybitniejszych europejskich twórców teatralnych ostatniego półwiecza.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO – recenzje

    „Znakomity spektakl”, „cały zespół aktorski gra koncertowo” – przedstawiamy recenzje i opinie krytyków oraz teatralnych blogerów o Opowieściach Lasku Wiedeńskiego.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO | zwiastun

    Premiera Opowieści Lasku Wiedeńskiego Ödöna von Horvátha w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej odbyła się 4 listopada na Scenie przy Wierzbowej.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO | premiera

    Cywilizacja na krawędzi, w kryzysie wartości – świat, który nie chce pomyśleć. Dramat von Horvátha w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej. 

  • Martyna Kander nagrodzona za scenografię do ALICJI...

    Martyna Kander otrzymała trzecią nagrodę w Ogólnopolskim Plebiscycie Musicalowych Premier Sezonu 2022/2023 za scenografię do spektaklu Alicji Kraina Czarów

  • Jubileusze dyrekcji Teatru Narodowego

    Jubileusze – 25 lat dyrekcji Krzysztofa Torończyka w odbudowanym Teatrze Narodowym, 20 lat dyrekcji artystycznej Jana Englerta. 

     

  • Wojciech Faruga z Nagrodą im. Konrada Swinarskiego

    Wojciech Faruga za reżyserię Dekalogu został uhonorowany Nagrodą im. Konrada Swinarskiego przyznawaną przez miesięcznik „Teatr”. Serdecznie gratulujemy!

  • 80. urodziny Jana Englerta

    Jan Englert, dyrektor artystyczny Teatru Narodowego, 11 maja obchodzi 80 urodziny! Z okazji jubileuszu życzymy nieustającej wiary w teatr!

  • 100. przedstawienie KORDIANA

    Kordian – dramat o trudnych polskich wyborach, polskim niebie i polskim piekle. 26 kwietnia 2023 roku spektakl zagraliśmy po raz setny! Z tej okazji przedstawiamy fotorelację zza kulis. 

  • Jan Frycz – 45-lecie pracy artystycznej

    Jan Frycz obchodzi jubileusz 45-lecia pracy artystycznej. Gratulujemy i życzymy wielu kolejnych aktorskich wyzwań i artystycznych spełnień!

  • Gustaw Holoubek | Wielka Improwizacja

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przedstawiamy Wielką Improwizację w jego wykonaniu. Nagranie pochodzi z premiery Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka.




  • Jan Englert wspomina Gustawa Holoubka

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka Jan Englert wspomina wybitnego aktora – „Gustaw Holoubek jest autorytetem, punktem odniesienia”.  

  • Gustaw Holoubek w Teatrze Narodowym

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przypominamy ten rozdział jego bogatej biografii artystycznej, który wiązał się z pracą w Teatrze Narodowym. 

  • 70. urodziny Sławomiry Łozińskiej!

    8 kwietnia Sławomira Łozińska obchodzi 70. urodziny! W tym roku przypada również 50. rocznica debiutu wybitnej aktorki w Teatrze Narodowym. Życzymy kolejnych wspaniałych ról!

  • Aktorki i aktorzy TN z Medalami Gloria Artis

    Małgorzata Kożuchowska, Sławomira Łozińska, Jarosław Gajewski i Arkadiusz Janiczek zostali uhonorowani Medalami Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.

  • Piotr Cieplak z Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya

    Piotr Cieplak został wyróżniony Nagrodą im. Żeleńskiego-Boya za wybitne osiągnięcia w sztuce reżyserskiej, ze szczególnym uwzględnieniem realizacji w Teatrze Narodowym.

  • Jan Englert – jubileusz 45-lecia pracy reżyserskiej

    Jan Englert po raz pierwszy reżyserował w 1978 roku. Jego najnowszą pracą reżyserską jest zrealizowany w Teatrze Narodowym Mizantrop Molière’a. 

  • Warszawska Nagroda Edukacji Kulturalnej

    Z radością informujemy, że zrealizowany przez nas program dla szkół KLASA TN zdobył III nagrodę 13. edycji Warszawskiej Nagrody Edukacji Kulturalnej.

  • Cykl POECI POLSCY online #kulturabezbarier

    Polska poezja w interpretacji Aktorów Teatru Narodowego – artystyczno-edukacyjny cykl POECI POLSCY #kulturabezbarier.

  • Przedstawienia Teatru Narodowego online

    Spektakle Teatru Narodowego zrealizowane w Teatrze Telewizji – wybór ze zbiorów Ninateka.pl oraz Vod.TVP. 

Korzystając z serwisu internetowego Teatru Narodowego akceptujesz zasady Polityki prywatności oraz wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Plik cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej na temat cookie, kliknij tutaj