Aktualności

Dekalog jest o człowieku, nie o Bogu. Rozmowa z Wojciechem Farugą

Próby Dekalogu: Wojciech Faruga. Fot. Marta Ankiersztejn

„Wydaje mi się, że rozważania: co jest dobre, co złe, co trzeba, a czego nie wolno, są teraz, kiedy ten świat po raz kolejny nam się wymknął, wyjątkowo ważne – mówi Wojciech Faruga. –  Postrzegamy ten materiał jako cykl historii o dzieciach i rodzicach, opowieść o tym, co zostawia nam ojciec, zanim odejdzie. I tak jak Kieślowski sprawdzał pewną aktualność przykazań w końcówce lat osiemdziesiątych, tak my sprawdzamy ich aktualność dzisiaj”.

Premiera Dekalogu→ Kieślowskiego i Piesiewicza w reżyserii Wojciecha Farugi 8 października na Scenie przy Wierzbowej. 

Jak opowiedzieć Dekalog w teatrze? Czy podczas pracy nad scenariuszem któryś z wątków okazał się naczelny?

Od początku naszej pracy z Davitem Gabunią [autor adaptacji] zastanawialiśmy się, czy mamy do czynienia z jednym scenariuszem, czy z cyklem dziesięciu niezależnych filmów. Dość szybko zorientowaliśmy się, że nie chcemy konstruować opowieści w kolejności chronologicznej. Mieliśmy poczucie, że na podstawie cyklu filmowych scenariuszy Kieślowskiego i Piesiewicza musimy ułożyć tekst dramatyczny dla sceny. Davit zaproponował, żeby Dekalog Osiem, ewidentnie inspirowany losami Hanny Krall, stał się ramą tego scenariusza.

Dlaczego taki wybór?

To wybór tak naprawdę dość organiczny. W tym odcinku, który rozgrywa się w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, pojawiają się nawiązania do innych części cyklu.

Studiował Pan w Warszawie na Wydziale Filozofii…

W tym sensie to dość zabawne, nieźle znam te sale, w których toczył się Dekalog Osiem, położone zresztą kilkaset metrów od Teatru Narodowego. Nie było tam ławek, tylko duże stoły. Scenografia Katarzyny Borkowskiej wychodzi temu naprzeciw, w centrum naszej scenicznej przestrzeni przy Wierzbowej jest wielki stół, ale będzie spełniał różne funkcje.
A wracając do Dekalogu Osiem, mamy do czynienia z historią Zofii, profesorki etyki [w tej roli Sławomira Łozińska], która rozmawia ze swoimi studentami. Stwierdziliśmy, że ta forma rozważania przypadków etycznych jest w stanie pomieścić cały Dekalog. I tak jak Kieślowski sprawdzał pewną aktualność przykazań w końcówce lat osiemdziesiątych, tak my sprawdzamy ich aktualność dzisiaj. Historie filmowego Dekalogu wydarzają się tuż przed upadkiem komunizmu w Polsce, a ta jedna – właśnie Dekalog Osiem – jest historią dotyczącą II wojny światowej.
Adaptacja powstała długo przed wybuchem wojny w Ukrainie, natomiast rzeczywiście ten wybór z perspektywy czasu wydaje się jakąś upiorną intuicją. Całkiem niedawno, kiedy obserwowaliśmy przedpandemiczną i przedwojenną rzeczywistość, wydawało się, że wszystko jest mniej więcej przewidywalne i poruszamy się w jakiejś racjonalności… Teraz nie sposób myśleć o Dekalogu pomijając kontekst wojny; cały czas o niej rozmawiamy jako osoby, które są często bezpośrednio zaangażowane w pomoc uchodźcom. Przyglądaliśmy się na przykład językowi: takie słowa, jak kolaborant albo okupant jeszcze rok temu mogłyby wydawać się zupełnie anachroniczne, rażące. Teraz język się zradykalizował, kiedy czujemy oddech wojny na plecach, wyraźniej widzimy i mocniej nazywamy pewne rzeczy. W jednej ze swoich kwestii profesorka Zofia mówi: „tak, proszę opowiedzieć tę historię, historie z czasów wojny są czasami bardziej interesujące…”. Wydaje mi się, że rozważania: co jest dobre, co jest złe, co trzeba, a czego nie wolno, są teraz, kiedy ten świat po raz kolejny nam się wymknął, wyjątkowo ważne. Z mocą powracają te wszystkie pytania Kieślowskiego o podstawowe zasady, w które nigdy nie można zwątpić. 

Próby DEKALOGU: Wojciech Faruga (reżyser). Fot. Marta Ankiersztejn
Próby Dekalogu: Wojciech Faruga. Fot. Marta Ankiersztejn

Czy jest jeszcze jakiś klucz, który okazał się pomocny w pracy nad scenariuszem?

To trop na poziomie konstrukcji całego cyklu bardzo precyzyjnie ukazujący punkty, w których stykają się te wszystkie opowieści. Na potrzeby prób nazywamy go psychologicznym czy nawet psychoanalitycznym rozumieniem Dekalogu – postrzegamy ten materiał jako cykl historii o dzieciach i rodzicach, opowieść o tym, co zostawia nam ojciec, zanim odejdzie, i z czym musimy się uporać. Ważne jest dla nas pojęcie traumy dziedziczonej. I oczywiście nie będziemy nikomu wmawiać, że do tego pojęcia odwoływali się Kieślowski i Piesiewicz. Natomiast analizy przekazywanej z pokolenia na pokolenie traumy II wojny światowej, szczególnie Holocaustu, możemy odnaleźć w strukturach ich scenariuszy. Patrzymy więc na Dekalog jak na opowieść z pytaniami o kondycję człowieka, o to, co nas kształtuje i o to, czy ze wszystkich rzeczy, z których jesteśmy ukształtowani, zdajemy sobie sprawę. Zapraszamy widzów do przemyślenia razem z nami, jaki wpływ na nasze życie mają rodzice i czy jesteśmy w stanie zmienić ten program, który oni nam dają.

Weźmy ostatni odcinek Dekalogu, groteskową opowieść o znaczkach pocztowych. Pojawiają się w nim pytania o absurdalność naszego bycia w świecie, wynikającą także z tego, że nie jesteśmy w stanie w ogóle „ruszyć się” poza dziedzictwo pozostawione nam przez ojca – jest to historia dwójki braci, którzy po śmierci ojca (a obaj nie mieli z nim dobrego kontaktu i prawie go nie znali) zaczynają, każdy z nich niezależnie od siebie, dokonywać takich samych wyborów jak on.

Jak w tej rzeczywistości poprowadzić aktorów? Kieślowski powiedział kiedyś, że odchodzi od dokumentu, bo chce stworzyć bohatera, który będzie się zwierzał; w dokumencie zmuszanie ludzi do zwierzeń to w pewnym sensie zabieranie im godności i intymności. Czy poszukujecie w rolach siły bardzo osobistego zwierzenia?

Rzeczywiście, patrząc na Dekalog jak na materiał aktorski, trudno odciąć się od dokumentalnego rodowodu Kieślowskiego. Mam wrażenie, że cały czas bohatera podglądamy, nie do końca mamy do niego dostęp i to jest rzeczywiście niezwykła rzecz w pracy z aktorem. Trudno „przepuścić” Kieślowskiego przez metodę Stanisławskiego, to nie wyjdzie, bohater jest inaczej skonstruowany. Te postaci są raczej zagadkami, wciąż nam się wymykają. Mam poczucie, że Kieślowski pokazuje ludzi, których ciężko jest mu zrozumieć; nie ma tutaj „nadwiedzy” charakterystycznej dla klasycznego dramatu – rozumiemy bohatera i podążamy za nim. Pracując z zespołem, nie staramy się odpowiedzieć na wszystkie pytania, chcemy zachować pewien poziom niezrozumienia bohaterów, nie „czyścimy” wszystkich niejasności w ich motywacjach. Aktorzy grają po kilka ról, a my wspólnie z widzami chcemy zadać sobie pytanie, co łączy te postaci. Małgorzata Kożuchowska jest na przykład Magdą z Dekalogu Sześć, ale również Ewą z Dekalogu Trzy, czyli gra kobietę, która uwodzi młodego chłopca i kobietę, która rozpaczliwie w noc wigilijną szuka miłości i poprzez szereg kłamstw udaje jej się spędzić tę noc z ukochanym mężczyzną. 

Próby DEKALOGU: Paweł Brzeszcz, Małgorzata Kożuchowska. Fot. Marta Ankiersztejn
Próby Dekalogu: Paweł Brzeszcz, Małgorzata Kożuchowska. Fot. Marta Ankiersztejn

Realizując opowieść o dziesięciu przykazaniach, które są takim arcytrudnym życiowym zadaniem, nie boi się Pan moralizatorstwa? 

Im dłużej nad tym pracuję, tym bardziej wydaje mi się, że tutaj moralizatorstwa w ogóle nie ma. Natomiast chyba w powszechnym odbiorze jest w nas przekonanie, że Dekalog Kieślowskiego to takie spokojne, spójne, moralizujące dzieło. A ono kipi emocjami, jest pełne napięcia. Poziom drastyczności obyczajowej jest tutaj naprawdę wysoki; mamy do czynienia z pedofilią w rodzinie, problemem aborcji, porwaniem dziecka, karą śmierci. Ludzie pokazani są w sytuacjach granicznych. Dekalog jest w wielu miejscach o wiele bardziej radykalny – i obyczajowo, i formalnie, niż nam się wydaje.

A stosunek do Boga? W Matce Joannie od Aniołów, poprzedniej realizacji w Narodowym, próbował Pan nazwać, opisać tę relację.

Zofia mówi, że można nie wątpić bez używania słowa „Bóg”. Obecność Boga jest problemem i oczywiście pojawiają się tutaj kwestie metafizyczne. Cały Dekalog Jeden oparty jest na założeniu pewnej nieuchronności metafizyki i pytaniu, czy człowiek może zbudować coś, co zastąpi Boga. Natomiast uważam, że przestrzeń, do której zapraszają nas Kieślowski z Piesiewiczem, to jest przestrzeń człowieka, a nie przestrzeń Boga. I myślę, że dziesięć przykazań, jest tym, z czym Bóg zostawia ludzi, dając im wolną wolę i samodzielność. W tym sensie są one o człowieku, a nie o Bogu. A najbardziej interesujące jest to, co wydarza się z zakazami, jaki one mają sens i konsekwencje, jak dzisiaj możemy o nich mówić. Ostatnio inspicjent, Krzysztof Kuszczyk, powiedział, że kiedy przygląda się pewnej scenie, to nie wie, kto jest dobry, kto jest zły. I to jest największy komplement.


Rozmawiała: Monika Mokrzycka-Pokora (materiał własny Teatru; w przypadku publikacji fragmentów prosimy o podanie źródła) 


Strona przedstawienia Dekalog  

premiera: 8 października 2022, godz. 19:30, Scena przy Wierzbowej im. Jerzego Grzegorzewskiego

  • W próbach: GRA SNÓW

    Próbujemy! Premiera Gry snów Strindberga w reżyserii Sławomira Narlocha już 13 kwietnia na Scenie przy Wierzbowej. 

  • Repertuar marzec – maj

    W kwietniu zapraszamy na premierę Gry snów Strindberga. Ponadto wśród wielu tytułów – Szekspirowski Król Lear oraz Piknik pod Wiszącą Skałą wg Lindsay.

  • TEATR DLA SENIORÓW I STUDENTÓW

    Bilety promocyjne dla seniorów i studentów w cenie od 30 do 50 zł – wiele propozycji od marca do maja. 

  • Utrudnienia w dojeździe do Teatru | 24 marca

    Uprzejmie informujemy, że w związku z 18. Półmaratonem Warszawskim 24 marca możliwe są utrudnienia w dojeździe i parkowaniu w okolicach Teatru Narodowego.

  • KRÓL LEAR – wybór recenzji po premierze

    Recenzenci i teatralni blogerzy dzielą się opiniami po premierze Króla Leara Shakespeare’a w reżyserii Grzegorza Wiśniewskiego.

  • Ewa Wiśniewska – 60 lat na scenie!

    Ewa Wiśniewska obchodzi jubileusz 60-lecia pracy artystycznej. Wybitna aktorka została uhonorowana Złotym Medalem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. Gratulujemy!

  • SONATA JESIENNA – 100 przedstawienie!

    Sonatę jesienną Ingmara Bergmana w reżyserii Grzegorza Wiśniewskiego 7 kwietnia przedstawimy po raz setny.

  • FREDRO na Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych

    Fredrę. Rok Jubileuszowy w reżyserii Jana Englerta pokażemy 18 i 19 kwietnia na Międzynarodowym Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi.

  • Trzytomowa publikacja o Jerzym Grzegorzewskim

    To. Biografia Jerzego Grzegorzewskiego Maryli Zielińskiej oraz album Jerzy Grzegorzewski 1939–2005 pod red. Janusza Górskiego dostępne w księgarni internetowej.

  • TARTUFFE – pożegnanie z tytułem

    Po niemal osiemnastu latach od premiery, pożegnaliśmy spektakl Tartuffe albo Szalbierz Molière’a w reżyserii Jacques’a Lassalle’a. 

  • DUSZYCZKA – wspomnienie

    30 stycznia 2024 minęło 20 lat od premiery Duszyczki Różewicza w reżyserii Jerzego Grzegorzewskiego. Zapraszamy do obejrzenia filmowego zapisu wspomnień!

  • Vouchery do Teatru Narodowego

    Długoterminowe vouchery do Teatru Narodowego to doskonały podarunek. Są dostępne online oraz w kasach Teatru. 

  • KLASA TN – 3. edycja projektu edukacyjnego

    Spotkania z młodymi ludźmi sprawiają nam mnóstwo radości! Już po raz trzeci zgłębiamy tajniki teatru z uczennicami i uczniami warszawskich szkół.

     

  • SZTUKA ROZMOWY. Podcast Teatru Narodowego

    Jak buduje się artystyczne relacje? Rozmowy z aktorkami i aktorami Teatru Narodowego. Zapraszamy do słuchania!

  • Recenzje po premierze CZEKAJĄC NA GODOTA

    Recenzenci i teatralni blogerzy dzielą się opiniami o spektaklu Czekając na Godota Samuela Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka.

  • CZEKAJĄC NA GODOTA – zwiastun

    Zwiastun Czekając na Godota Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka. Premiera spektaklu odbyła się 9 grudnia na Scenie Studio.

  • Heroizm trwania | premiera CZEKAJĄC NA GODOTA

    Trwanie – uparte i heroiczne. Premiera Czekając na Godota Samuela Becketta w reżyserii Piotra Cieplaka odbyła się 9 grudnia na Scenie Studio. 

  • Rozmowa z Piotrem Cieplakiem

    „Wszystko, co człowiek może zrobić – złorzecząc, przeklinając, wściekając się, to jednak… czekać” – mówi Piotr Cieplak o pracy nad Czekając na Godota Becketta. 

  • PCHŁA SZACHRAJKA – 10 lat od premiery!

    6 grudnia 2023 mija 10 lat od premiery Pchły Szachrajki Jana Brzechwy w reżyserii Anny Seniuk! Zapraszamy do obejrzenia materiału o tym wyjątkowym, łobuzerskim spektaklu.


  • Księgarnia internetowa

    Publikacje poświęcone dziejom teatru i jego twórcom, w ofercie także torby i saszetki ze zdemontowanych banerów. Zapraszamy do księgarni internetowej!

  • FREDRO. ROK JUBILEUSZOWY – recenzje

    „Niezwykły spektakl, pozornie utrzymany w konwencji próby, stał się zatrzymanym w czasie sądem nad dziełem wybitnego komediopisarza” – recenzje po premierze Fredry w reż. Jana Englerta. 

  • Stawiany na pomnikach i przed sądem

    Fredro. Rok Jubileuszowy w reżyserii Jana Englerta – premiera odbyła się 1 grudnia. W roku 2023 świętowaliśmy 230 rocznicę urodzin komediopisarza.

  • Eimuntas Nekrošius – piąta rocznica śmierci

    20 listopada 2023 roku minęła piąta rocznica śmierci Eimuntasa Nekrošiusa – jednego z najwybitniejszych europejskich twórców teatralnych ostatniego półwiecza.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO – recenzje

    „Znakomity spektakl”, „cały zespół aktorski gra koncertowo” – przedstawiamy recenzje i opinie krytyków oraz teatralnych blogerów o Opowieściach Lasku Wiedeńskiego.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO | zwiastun

    Premiera Opowieści Lasku Wiedeńskiego Ödöna von Horvátha w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej odbyła się 4 listopada na Scenie przy Wierzbowej.

  • OPOWIEŚCI LASKU WIEDEŃSKIEGO | premiera

    Cywilizacja na krawędzi, w kryzysie wartości – świat, który nie chce pomyśleć. Dramat von Horvátha w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej. 

  • Martyna Kander nagrodzona za scenografię do ALICJI...

    Martyna Kander otrzymała trzecią nagrodę w Ogólnopolskim Plebiscycie Musicalowych Premier Sezonu 2022/2023 za scenografię do spektaklu Alicji Kraina Czarów

  • Jubileusze dyrekcji Teatru Narodowego

    Jubileusze – 25 lat dyrekcji Krzysztofa Torończyka w odbudowanym Teatrze Narodowym, 20 lat dyrekcji artystycznej Jana Englerta. 

     

  • Wojciech Faruga z Nagrodą im. Konrada Swinarskiego

    Wojciech Faruga za reżyserię Dekalogu został uhonorowany Nagrodą im. Konrada Swinarskiego przyznawaną przez miesięcznik „Teatr”. Serdecznie gratulujemy!

  • Premiery sezonu 2023/2024

    Opowieści Lasku Wiedeńskiego, Czekając na Godota, Król Lear, Gra snów, a także Fredro, widowisko z okazji Roku Jubileuszowego Aleksandra Fredry. 

  • 80. urodziny Jana Englerta

    Jan Englert, dyrektor artystyczny Teatru Narodowego, 11 maja obchodzi 80 urodziny! Z okazji jubileuszu życzymy nieustającej wiary w teatr!

  • 100. przedstawienie KORDIANA

    Kordian – dramat o trudnych polskich wyborach, polskim niebie i polskim piekle. 26 kwietnia 2023 roku spektakl zagraliśmy po raz setny! Z tej okazji przedstawiamy fotorelację zza kulis. 

  • Jan Frycz – 45-lecie pracy artystycznej

    Jan Frycz obchodzi jubileusz 45-lecia pracy artystycznej. Gratulujemy i życzymy wielu kolejnych aktorskich wyzwań i artystycznych spełnień!

  • Gustaw Holoubek | Wielka Improwizacja

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przedstawiamy Wielką Improwizację w jego wykonaniu. Nagranie pochodzi z premiery Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka.




  • Jan Englert wspomina Gustawa Holoubka

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka Jan Englert wspomina wybitnego aktora – „Gustaw Holoubek jest autorytetem, punktem odniesienia”.  

  • Gustaw Holoubek w Teatrze Narodowym

    W setną rocznicę urodzin Gustawa Holoubka przypominamy ten rozdział jego bogatej biografii artystycznej, który wiązał się z pracą w Teatrze Narodowym. 

  • 70. urodziny Sławomiry Łozińskiej!

    8 kwietnia Sławomira Łozińska obchodzi 70. urodziny! W tym roku przypada również 50. rocznica debiutu wybitnej aktorki w Teatrze Narodowym. Życzymy kolejnych wspaniałych ról!

  • Aktorki i aktorzy TN z Medalami Gloria Artis

    Małgorzata Kożuchowska, Sławomira Łozińska, Jarosław Gajewski i Arkadiusz Janiczek zostali uhonorowani Medalami Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.

  • Piotr Cieplak z Nagrodą im. Tadeusza Żeleńskiego-Boya

    Piotr Cieplak został wyróżniony Nagrodą im. Żeleńskiego-Boya za wybitne osiągnięcia w sztuce reżyserskiej, ze szczególnym uwzględnieniem realizacji w Teatrze Narodowym.

  • Jan Englert – jubileusz 45-lecia pracy reżyserskiej

    Jan Englert po raz pierwszy reżyserował w 1978 roku. Jego najnowszą pracą reżyserską jest zrealizowany w Teatrze Narodowym Mizantrop Molière’a. 

  • Warszawska Nagroda Edukacji Kulturalnej

    Z radością informujemy, że zrealizowany przez nas program dla szkół KLASA TN zdobył III nagrodę 13. edycji Warszawskiej Nagrody Edukacji Kulturalnej.

  • Cykl POECI POLSCY online #kulturabezbarier

    Polska poezja w interpretacji Aktorów Teatru Narodowego – artystyczno-edukacyjny cykl POECI POLSCY #kulturabezbarier.

  • Przedstawienia Teatru Narodowego online

    Spektakle Teatru Narodowego zrealizowane w Teatrze Telewizji – wybór ze zbiorów Ninateka.pl oraz Vod.TVP. 

Korzystając z serwisu internetowego Teatru Narodowego akceptujesz zasady Polityki prywatności oraz wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Plik cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej na temat cookie, kliknij tutaj