Piotr Cieplak pracuje nad Czekając na Godota→ Samuela Becketta. „Wszystko, co człowiek może zrobić – złorzecząc, przeklinając, wściekając się, to jednak… czekać – mówi reżyser. – Całe to czekanie na jakiegoś Godota wypełnia się i ujawnia w tym, że człowiek drugiemu człowiekowi podaje marchewkę i okrywa go marynarką, kiedy drugi marznie. Buduje się gmachy etyczne, filozoficzne, religijne, żeby to jakoś określić, a to wszystko jest funta kłaków warte bez tego podstawowego gestu”.
Premiera przedstawienia 9 grudnia na Scenie Studio.

Jak się pracuje nad Beckettem?

Mocowałem się już z Beckettem i z przekładem Antoniego Libery przy Szczęśliwych dniach w Teatrze Polonia*. Wcześniej kiedy oglądałem sztuki Becketta na scenie i gdy pracowałem nad jego dramatem w Polonii, miałem poczucie, że ten autor jest „zalakierowany”, jakby zatopiony w bursztynie, że jego matematycznie określona forma jest jakąś opresją i więzieniem. Teraz próbujemy spojrzeć na niego świeżym okiem, ale nie buntowniczo. Traktujemy wędzidło jak cugle. A i tak o wszystkim na końcu przesądzają aktorzy, ludzie, nie matematyka.

Co to za ludzie?

Vladimir pyta: „Jak długo już jesteśmy tak stale razem?”. Estragon odpowiada: „Czy ja wiem. Z pięćdziesiąt lat chyba”. Więc to jest historia zarówno bohaterów teatralnych, jak i osobista. W przedstawieniu występują wybitni aktorzy – Mariusz Benoit w roli Estragona i Jerzy Radziwiłowicz w roli Vladimira; ich teatralny byt nakłada się na postaci z dramatu. „Tu i teraz” rymuje się więc z czymś sztucznym, odtwarzanym już od siedemdziesięciu lat scenariuszem**. I w moim poczuciu to brzmi ożywczo. Jest poruszające.

Wydaje się, że Estragon i Vladimir wrośli w miejsce, ten bezwład jest ciężarem. I najważniejsze – nie wiemy, co dalej?

A ktoś wie? Takich, co wiedzą, raczej trzeba się bać. Niewiedza może nie jest zbyt przyjemna, ale chyba bliższa człowiekowi – żywa, dramatyczna a nie postdramatyczna. 

Nie ma szans na jakikolwiek stały punkt. Czy to nie jest przerażające? Choć Beckett stawia sprawę bardzo bezpośrednio i uczciwie – „nic się nie da zrobić”.

Tak mówią, że nic się nie da zrobić, ale jednak robią. CO ROBIĄ? No, czekają! Mało? Jak jasna cholera czekają.

Co w tym czekaniu jest najbardziej dojmujące? Bohaterowie mówią, że czekają: „nie w złych zamiarach”, „w dobrej wierze”. Czy tutaj rysuje się pewna nadzieja?

Ta historia jest dramatyczna, ale jest w niej… (choć to chyba nie jest najlepsze słowo) humanizm. Estragon i Vladimir, przeklinając ten stan niepewności, cierpiąc przy tym, jednak trwają w oczekiwaniu i nie uważają się za bohaterów. Sztuka kończy się słynnymi słowami i didaskaliami: „To co, idziemy? / Chodźmy. Nie ruszają się”. To jest nadzwyczajne! Ja w tym widzę rodzaj heroizmu. Jak nazwać to, co sprawia, że pozostają pod drzewem i czekają? Skąd ta dzielność? Wszystko, co człowiek może zrobić – złorzecząc, przeklinając, wściekając się, to jednak… czekać. Przywołam Hioba***, który po siedmiu dniach milczenia zaczyna swoją „tyradę”, skargę czekania słowami: „Niech przepadnie dzień mego urodzenia (…) / Niech dzień ten zamieni się w ciemność”. Czekanie Hiobowe w istocie niewiele różni się od tego Beckettowskiego. Jest bez sensu. Ale nic tak wzniośle nie opisuje kondycji człowieczej, która obejmowałaby intuicję metafizyczną.

Ale Estragon i Vladimir – czy jednocześnie nie irytują Pana?

Strasznie! To egoistyczne chamy, małostkowi, interesowni. Irytują tym bardziej, że to dokładnie jesteśmy my. W tym Beckett jest mistrzowski – dowcipnie, przewrotnie i okrutnie zarazem zmiata nas z tych wszystkich inteligencko-teologiczno-moralizatorskich, estetycznych i teatrologicznych fotelików.