Jan Klata – dyrektor

Reżyser teatralny. W latach 2013–2017 dyrektor Narodowego Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, jako dyrektor Narodowego Starego Teatru – członek i sekretarz organizacji MITOS21 A European Theatre Network. Wykładowca na Wydziale Reżyserii Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Od 1 września 2025 roku dyrektor Teatru Narodowego.

Fot. Natan Berkowicz / Archiwum Artystyczne Teatru Narodowego

Jest absolwentem Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Batorego w Warszawie (1992). Studiował na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego (1992–1995) oraz na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie (1993–1995). Ukończył Wydział Reżyserii Dramatu Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego Krakowie (2017). Od 2020 roku stale współpracuje z warszawską Akademią Teatralną, od 2025 roku jest wykładowcą na Wydziale Reżyserii tej uczelni. Z wykładami gościł m.in.: w Thomas Bernhard Institut w Mozarteum w Salzburgu, na Wydziale Filmowym i Telewizyjnym Akademii Sztuk Scenicznych (FAMU) w Pradze, w Akademii Sztuk Scenicznych im. Leoša Janáčka (JAMU) w Brnie, w Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu.

W czasie studiów był asystentem Jerzego Grzegorzewskiego przy La Bohème wg Stanisława Wyspiańskiego (Teatr Studio im. im. Stanisława Ignacego Witkiewicza w Warszawie, 1995), Jerzego Jarockiego przy spektaklu Grzebanie (Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, 1996) oraz Krystiana Lupy przy przedstawieniu Płatonow wiśniowy i oliwkowy wg Antoniego Czechowa (PWST w Krakowie, 1996).

Jako reżyser debiutował w 2003 roku Rewizorem Mikołaja Gogola w Teatrze Dramatycznym im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu (wersja telewizyjna – 2005). Zrealizował ponad sześćdziesiąt przedstawień na scenach polskich i zagranicznych. W wałbrzyskim teatrze przedstawił także ...córkę Fizdejki wg Stanisława Ignacego Witkiewicza (2004). W Teatrze Polskim we Wrocławiu wyreżyserował: dramat własnego autorstwa – Uśmiech grejpruta (2003, utwór znalazł się w antologii najnowszego dramatu polskiego Pokolenie porno i inne niesmaczne utwory teatralne, wyd. 2003), Sprawę Dantona Stanisławy Przybyszewskiej (2008; wersja telewizyjna – 2009), Szajbę Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk (2009), Ziemię obiecaną wg Władysława Reymonta (2009; koprodukcja z Festiwalem Czterech Kultur w Łodzi i Teatrem Hebbel am Ufer w Berlinie), Kazimierza i Karolinę Ödöna von Horvátha (2010), Utwór o Matce i Ojczyźnie Bożeny Keff (2011), Titusa Andronicusa Williama Shakespeare’a (2012; koprodukcja z Staatsschauspiel Dresden), Termopile polskie Tadeusza Micińskiego (2014). We Wrocławskim Teatrze Współczesnym im. Edmunda Wiercińskiego przedstawił: Lochy Watykanu André Gide’a (2004), Nakręcaną pomarańczę Anthony’ego Burgessa (2005; koprodukcja z Wrocławskim Teatrem Pantomimy), Transfer! (2006). Reżyserował w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, przygotował tutaj: spektakl H. wg Hamleta Shakespeare’a (2004; wersja telewizyjna – 2006), przedstawienie Fanta$y Juliusza Słowackiego (2005), Trojanki Eurypidesa (2018; w 2019 ukazała się książka Olgi Śmiechowicz TROJANKI Jana Klaty), Balkon Jeana Geneta (2021), Czego nie widać Michaela Frayna (2022), Wyzwolenie Wyspiańskiego (2023). W Narodowym Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie zrealizował: Trzy stygmaty Palmera Eldritcha Philipa K. Dicka (2006), Oresteję Ajschylosa (2007), Trylogię wg Henryka Sienkiewicza (2009), Wesele hrabiego Orgaza wg Romana Jaworskiego (2010), spektakl Koprofagi, czyli znienawidzeni, ale niezbędni wg Josepha Conrada Korzeniowskiego (2011), Do Damaszku Augusta Strindberga (2013), Króla Edypa (2013), Króla Ubu Alfreda Jarry’ego (2014), Króla Leara Shakespeare’a (2014), Wroga ludu Henryka Ibsena (2015), Wesele Wyspiańskiego (2017). W TR Warszawa przedstawił spektakl na podstawie własnego tekstu Weź, przestań (2006) i Szewców u bram wg Witkiewicza (2007). W Muzeum Powstania Warszawskiego wyreżyserował Triumf Woli wg własnego scenariusza (2007). W Teatrze im. Hieronima Konieczki w Bydgoszczy przedstawił Witaj/Żegnaj Suzan-Lori Parks (2008) i Szwoleżerów Artura Pałygi (2011). W Teatrze Muzycznym Capitol we Wrocławiu zrealizował Jerry Springer – The Opera Richarda Thomasa (2012), dał polską prapremierę Lazarusa Davida Bowiego i Endy Walsha (2020), wyreżyserował Romeo i Julię Shakespeare’a (2024). W Teatrze Polskim w Poznaniu przygotował Wielkiego Fryderyka Adolfa Nowaczyńskiego (2018), w Teatrze Nowym Proxima w Krakowie reżyserował Dług wg Davida Graebera (2019), w Nowym Teatrze w Warszawie – Matkę Joannę od Aniołów wg Jarosława Iwaszkiewicza (2019), w Teatrze Nowym im. Izabelli Cywińskiej w Poznaniu – Czerwone nosy Petera Barnesa (2021) i Sen nocy letniej Shakespeare’a (2023), w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie – Act of Killing (2023) i Państwo / Der Staat Platona (2024; koprodukcja z Nationaltheater Mannheim), w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach – Folwark zwierzęcy wg George’a Orwella (2024), w Teatrze im. Stefana Jaracza w Olsztynie – Krzyżaków wg Henryka Sienkiewicza (2025). Reżyserował koncert galowy 41. Przeglądu Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu (2021). 

Współpracował z wieloma scenami europejskimi. W Schauspielhaus Graz przygotował Ryszarda III Shakespeare’a (2006), w Düsseldorfer Schauspielhaus wyreżyserował Shoot/Get Treasure/Repeat Marka Ravenhilla (2010). Pracował w Schauspielhaus Bochum, zrealizował tutaj: Amerykę wg Franza Kafki (2011), Zbójców Friedricha Schillera (2012), Hamleta Shakespeare’a (2013) oraz Zbrodnię i karę wg Fiodora Dostojewskiego (2016). W Moskiewskim Teatrze Artystycznym im. Antona Czechowa pokazał Makbeta Shakespeare’a (2016). W Divadlo pod Palmovkou w Pradze wyreżyserował Miarka za miarkę Shakespeare’a (2018) i Fausta Johanna Wolfganga von Goethego (2019), w Slovenské národné divadlo w Bratysławie – Fizyków Friedricha Dürrenmatta (2019), w Klaipėdos dramos teatras – Borysa Godunowa Aleksandra Puszkina (2021), a w Göteborgs Stadsteater przedstawił spektakl Marat/Sade Petera Weissa (2022).

Jego prace reżyserskie były pokazywane na wielu polskich i zagranicznych festiwalach, m.in. na: Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym „Kontakt” w Toruniu, Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym „Dialog” we Wrocławiu, Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym BOSKA KOMEDIA w Krakowie, Festiwalu Szekspirowskim w Gdańsku, Opolskich Konfrontacjach Teatralnych „Klasyka Polska”, Kaliskich Spotkaniach Teatralnych. Festiwalu Sztuki Aktorskiej, Warszawskich Spotkaniach Teatralnych, Rzeszowskich Spotkaniach Teatralnych, Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Reżyserskiej „Interpretacje” w Katowicach, Międzynarodowym Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi, Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym „Bez Granic” w Cieszynie, Festiwalu Prapremier w Bydgoszczy, Festiwalu Dramaturgii Współczesnej „Rzeczywistość przedstawiona” w Zabrzu. Gościły na: Festiwalu Polski Express w Teatrze Hebbel am Ufer w Berlinie (2005 – ...córka Fizdejki; 2006 – Trzy stygmaty Palmera Eldritcha, 2010 – Ziemia obiecana), Festiwalu Unii Teatrów Europy w Düsseldorfie (2006 – Trzy stygmaty Palmera Eldritcha), International Theatre Festival Reflex w Tamási Áron Theater w Sfântu Gheorghe w Rumunii (2007 – Oresteja). Oresteja gościła również w Hebbel am Ufer w Berlinie (2007) i na scenie Divadlo J.K. Dyla w Pilznie (2007). Podczas Festival d’Automne w Paryżu w 2009 roku pokazano Transfer! i Sprawę Dantona. Sprawa Dantona była ponadto prezentowana podczas: New European Theatre Festival w Moskwie (2008), International Theatre Festival Divadelná Nitra (2008), Festival Internacional de Buenos Aires [FIBA] (2009), Vilnius International Theatre Festival Sirenos’2009 (2009), Ulster Bank Dublin Theatre Festival (2010); gościła w Teatro Español w Madrycie (2010). Utwór o Matce i Ojczyźnie pokazano na: International Festival of Performing Arts Ex Ponto w Lublanie (2011), International Small Scene Theatre Festival w Rijece (2012), International Platonov Arts Festival w Woroneżu (2012), Theaterfestival Basel (2012), Sibiu International Theatre Festival (2013), Divadlo International Theatre Festival w Pilźnie (2013), International Theatre Forum “TEART” w Mińsku (2013), a także podczas Jewish Music and Theatre Week w Dreźnie (2013), Mt. Fuji World Theatre Festival Shizuoka (2013), Contemporary Music & Performing Arts Season w LG Arts Center w Seulu (2014). Na Festiwalu w Pilznie w 2014 roku przedstawiono również Hamleta z Schauspielhaus Bochum i w 2023 roku – Trojanki. Podczas Festiwalu w Sibiu w 2014 roku pokazano Do Damaszku. Król Lear gościł na Festival Internationale del Teatro w Wenecji (2016), był prezentowany także w Beijing People’s Art Theatre w Pekinie (2016). Wroga ludu pokazano podczas Wuzhen Theatre Festival w Chinach (2016), a Trojanki podczas Theatre Olympics w Budapeszcie (2023).

Jan Klata jest laureatem wielu nagród. Otrzymał PASZPORT „Polityki” w kategorii „Teatr” za rok 2005 – „za nowatorskie i odważne odczytywanie klasyki, za pasję i upór w badaniu narodowych mitów i diagnozowaniu polskiej rzeczywistości” (2006). Został uhonorowany Nagrodą im. Konrada Swinarskiego za reżyserię Sprawy Dantona (2008), Nagrodą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2009), XVII Europejską Nagrodą Teatralną Nowe Rzeczywistości Teatralne (Premio Europa per il Teatro) (2018), Nagrodą Neptuna, nagrodą Prezydenta Miasta Gdańska za „pozostawienie trwałego śladu w historii miasta oraz wpisanie się w wartości wolności i solidarności” (2018). 

Otrzymał nagrodę w dziedzinie reżyserii za próbę wypracowania osobnego języka teatralnego w spektaklu Lochy Watykanu na 3. Festiwalu Prapremier w Bydgoszczy (2004). Rewizor został wyróżniony nagrodą główną – „Złamanym Szlabanem” na 15. Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym „Bez Granic” w Cieszynie (2004) oraz nagrodą jednego jurora (Mikołaja Grabowskiego) za reżyserię na 7. Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Reżyserskiej „Interpretacje” w Katowicach (2005). Nakręcana pomarańcza została wyróżniona Wrocławską Nagrodą Teatralną (2005). Spektakl H. otrzymał nagrodę widzów dla najlepszego przedstawienia sezonu 2004/2005 na Festiwalu Teatru Wybrzeże w Gdańsku (2005), za reżyserię tego spektaklu Jan Klata został laureatem nagrody indywidualnej w Konkursie Fundacji Theatrum Gedanense na najlepszą inscenizację dzieł dramatycznych Williama Shakespeare’a w Polsce w sezonie 2004/2005 (2005), spektakl otrzymał też nagrodę w kategorii „Teatr Telewizji” (realizacja telewizyjna: Katarzyna Adamik) na 1. Festiwalu Prix Visionica we Wrocławiu (2007). Za przedstawienie ...córka Fizdejki Jan Klata został wyróżniony nagrodą dla najlepszego młodego twórcy na 15. Międzynarodowym Festiwalu „Kontakt” w Toruniu (2005) oraz nagrodą za reżyserię i opracowanie muzyczne na 30. Opolskich Konfrontacjach Teatralnych (2005), spektakl otrzymał również nagrodę główną – „Złamany Szlaban” oraz nagrodę pieniężną Ministerstwa Kultury na 16. Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym „Bez Granic” w Cieszynie (2005). Transfer! zdobył Wrocławską Nagrodę Teatralną (2007), a także Grand Prix oraz nagrodę plebiscytu młodych w kategorii „kurtyna (historii)” na 6. Festiwalu Prapremier w Bydgoszczy (2007), Nagrodę Urzędu Marszałkowskiego dla najlepszego spektaklu roku 2006 (2007) oraz Tytuł Najlepszego Spektaklu w plebiscycie publiczności na 13. Ogólnopolskim Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi (2007). Za reżyserię przedstawienia Sprawa Dantona Jan Klata, oprócz Nagrody im. Konrada Swinarskiego (2008), został również uhonorowany nagrodą za najlepszą reżyserię na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym BOSKA KOMEDIA w Krakowie (2008), Laurem Konrada na 11. Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Reżyserskiej „Interpretacje” w Katowicach, na którym przedstawienie zostało wyróżnione także Nagrodą Publiczności (2008). Spektakl otrzymał również: Wrocławską Nagrodę Teatralną (2008), Grand Prix na 33. Opolskich Konfrontacjach Teatralnych „Klasyka Polska” (2008), Nagrodę Kapituły Loży Teatru Powszechnego w Łodzi na 15. Międzynarodowym Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi (2009), Nagrodę za najlepsze przedstawienie popularyzujące dawne dzieło literatury polskiej w 4. Ogólnopolskim Konkursie na Teatralną Inscenizację Dawnych Dzieł Literatury Europejskiej (2009), Nagrodę Marszałka województwa dolnośląskiego z okazji Międzynarodowego Dnia Teatru dla najlepszego spektaklu 2008 roku (2009) oraz Grand Prix, a Jan Klata nagrodę za reżyserię na 19. Międzynarodowym Festiwalu „Kontakt” w Toruniu (2009). Przedstawienie Szajba zostało wyróżnione Nagrodą Dziennikarzy oraz II Nagrodą Jury na 4. Festiwal Polskich Sztuk Współczesnych R@port w Gdyni (2009). Spektakl Trylogia otrzymał Grand Prix 34. Opolskich Konfrontacji Teatralnych „Klasyka Polska” (2009). Przedstawienie Ziemia obiecana zostało wyróżnione Nagrodą główną „za poruszającą emocjonalnie i artystycznie wyprawę do źródeł »ziemi obiecanej« polskiego kapitalizmu” na 35. Opolskich Konfrontacjach Teatralnych „Klasyka Polska” (2010). Utwór o Matce i Ojczyźnie otrzymał nagrodę dla najlepszego spektaklu 17. Międzynarodowego Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi (2011) i nagrodę Marszałka województwa dolnośląskiego w kategorii „najlepszy spektakl roku” (2012). Jan Klata za realizację tego przedstawienia został wyróżniony nagrodami za najlepszą reżyserię: w 17. Ogólnopolskim Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej (2011), na 11. Festiwalu Dramaturgii Współczesnej „Rzeczywistość przedstawiona” w Zabrzu (2011), na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym BOSKA KOMEDIA w Krakowie (2011). Przedstawienie Titus Andronicus otrzymało wyróżnienie w Konkursie na najlepszą inscenizację dzieł dramatycznych Williama Shakespeare’a (2013). Wesele zostało wyróżnione Nagrodą Publiczności dla najlepszego spektaklu na 24. Międzynarodowy Festiwal Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi (2018), z 43. Opolskich Konfrontacji Teatralnych „Klasyka Żywa” spektakl wyjechał z wieloma nagrodami, m.in.: Nagrodą główną im. Wojciecha Bogusławskiego, Nagrodą dla zespołu Wesela, Nagrodą za reżyserię dla Jana Klaty, Nagrodą główną dziennikarzy dla Jana Klaty i zespołu Wesela (2018). Wesele zostało wyróżnione również O!Lśnieniem, nagrodą kulturalną ONET-u w kategorii „Teatr” (2018). Jan Klata otrzymał nagrodę krytyków teatralnych Republiki Czeskiej (Ceny divadelní kritiky) dla najlepszej inscenizacji roku 2018 za spektakl Miarka za miarkę (2019).