Aktualności

Międzynarodowy Dzień Teatru – 27 marca 2025

24/03/2025

27 marca obchodzimy Międzynarodowy Dzień Teatru, wspólne święto widzów i ludzi teatru! W tym wyjątkowym dniu widzkom i widzom życzymy inspirujących wieczorów w teatrze i wspaniałych artystycznych przeżyć, a twórczyniom, twórcom i wszystkim pracowniczkom i pracownikom teatru znakomitych osiągnięć, spełnienia, a przede wszystkim niesłabnącej pasji i wiary w teatr.

Z okazji Dnia Teatru Międzynarodowy Instytut Teatralny (ITI) co roku zaprasza wybitne postaci sceny do wygłoszenia orędzia, które jest głosem środowiska artystycznego, namysłem nad rolą teatru we współczesnym świecie. W tym roku autorem orędzia jest wybitny grecki reżyser i dramatopisarz, założyciel Teatru Attis, Theodoros Terzopoulos.  

Zza kulis: Danuta Stenka (Charlotta), Natalia Rosińska – rzemieślniczka teatralna – garderobiana, Dorota Tomaszewska-Sibilska – mistrzyni charakteryzatorka | 100. przedstawienie Sonaty jesiennej Ingmara Bergmana w reżyserii Grzegorza Wiśniewskiego | 7 kwietnia 2024. Fot. Marta Ankiersztejn

MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ TEATRU obchodzimy od ponad sześćdziesięciu lat. Święto zostało ustanowione w 1961 roku z inicjatywy Międzynarodowego Instytutu Teatralnego na pamiątkę inauguracji w Paryżu, 27 marca 1957 roku, Teatru Narodów – festiwalu, podczas którego spotkały się zespoły z obu stron żelaznej kurtyny. Co roku w Międzynarodowy Dzień Teatru wygłaszane jest orędzie przygotowane przez wybitną osobistość świata sceny. Pierwsze orędzie w 1962 roku wygłosił Jean Cocteau.

Autorem tegorocznego orędzia jest wybitny grecki reżyser i dramatopisarz, założyciel Teatru Attis, Theodoros Terzopoulos, który zauważa: Potrzebujemy nowych sposobów narracji, by pielęgnować pamięć i kształtować nową etyczną i polityczną odpowiedzialność, która pomoże nam uwolnić się z rozmaitych form dyktatury współczesnego średniowiecza.

Pełen tekst orędzia z okazji 63. Międzynarodowego Dnia Teatru

Czy teatr może usłyszeć sygnały SOS wysyłane przez dzisiejsze czasy, w świecie zubożałych obywateli, zamkniętych w celach wirtualnej rzeczywistości, zagubionych w dusznej prywatności? W świecie zrobotyzowanych istnień uwięzionych w totalitarnym systemie kontroli i represji obejmującym wszystkie aspekty życia?

Czy teatr jest zaniepokojony niszczeniem środowiska, globalnym ociepleniem, poważną utratą różnorodności biologicznej, zanieczyszczeniem oceanów, topnieniem lodowców, wzrostem pożarów lasów i ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi? Czy teatr może stać się aktywną częścią ekosystemu? Teatr zauważa od wielu lat wpływ człowieka na planetę, ale nie radzi sobie z tym problemem.

Czy teatr troszczy się o kondycję człowieka, jaka kształtowana jest w XXI wieku, w którym jednostką manipulują interesy polityczne i ekonomiczne, sieci informacyjne i opiniotwórcze korporacje? W którym media społecznościowe z jednej strony ułatwiają komunikację, z drugiej stanowią dla niej doskonałe alibi, zapewniając niezbędną bezpieczną odległość od Innego? Wszechobecne poczucie lęku przed Innym, odmiennym, Obcym, dominuje w naszych myślach i działaniach.

Czy teatr może stać się laboratorium współistnienia różnic za cenę lekceważenia otwartej rany?

Krwawiąca rana wzywa nas do rekonstrukcji mitu. Jak to określił Heiner Müller: „Mit jest agregatem, maszyną, do której można podłączać wciąż nowe i nowe maszyny. Dostarcza on energię, dopóki narastające przyspieszenie nie wysadzi w powietrze kręgu kultury”; i dodałbym – kręgu barbarzyństwa.

Czy reflektory teatralne mogą rzucić światło na społeczną traumę, zamiast zwodniczo oświetlać same siebie?

To pytania, na które nie ma ostatecznych odpowiedzi, ponieważ teatr od wieków istnieje i trwa dzięki pytaniom bez odpowiedzi.

Pytania te prowokuje Dionizos przechodząc przez miejsce swoich narodzin, mijając scenę starożytnego teatru, kontynuując w milczeniu swoją uchodźczą podróż poprzez krajobrazy wojny, dzisiaj, w Międzynarodowym Dniu Teatru.

Spójrzmy w oczy Dionizosa, ekstatycznego boga teatru i mitu, boga, który łączy przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, dziecka narodzonego dwukrotnie, z Semele i z Zeusa, wyraziciela płynnych tożsamości, kobiecej i męskiej, gwałtownej i łagodnej, boskiej i zwierzęcej, pomiędzy szaleństwem a rozsądkiem, porządkiem i chaosem – akrobaty na granicy życia i śmierci.

Dionizos stawia fundamentalne pytanie ontologiczne: „O co w tym wszystkim chodzi?”, pytanie, które popycha twórcę w stronę coraz to głębszego badania korzeni mitu i wielu wymiarów zagadki człowieka.

Potrzebujemy nowych sposobów narracji, by pielęgnować pamięć i kształtować nową etyczną i polityczną odpowiedzialność, która pomoże nam uwolnić się z rozmaitych form dyktatury współczesnego średniowiecza.

Theodoros Terzopoulos

Na zamówienie Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego z języka greckiego przełożyła Julia Mark.

Redakcja: Polski Ośrodek Międzynarodowego Instytutu Teatralnego

THEODOROS TERZOPOULOS (ur. 1945, Grecja) studiował w Szkole Teatralnej Kostisa Michailidisa w Atenach (1965–1967). Uczył się i pracował jako asystent reżysera w Berliner Ensemble (1972–1976). Był dyrektorem Szkoły Teatralnej Narodowego Teatru Północnej Grecji w Salonikach (1981–1983). W 1985 roku założył Teatr Attis w Delfach.

Reżyserował tragedie Ajschylosa, Sofoklesa, Eurypidesa, a także sztuki najwybitniejszych współczesnych pisarzy europejskich. Pracował w wielu teatrach zagranicznych, gościł na licznych międzynarodowych festiwalach i współpracował z wybitnymi aktorami z całego świata.

Przez ostatnich trzydzieści lat Terzopoulos i Teatr Attis zagrali prawie dwa tysiące przedstawień na wielu międzynarodowych festiwalach zarówno w Grecji, jak i za granicą. Metody jego pracy znalazły się w programach nauczania szkół teatralnych i wydziałów filologii klasycznej na całym świecie. Reżyser prowadzi warsztaty i wykłady. Posiada tytuł profesora emerytowanego wielu międzynarodowych uczelni. Jest zdobywcą licznych nagród i odznaczeń teatralnych w Grecji i poza nią. Książki z opisem metod jego pracy ukazały się dotychczas w językach greckim, angielskim, niemieckim, tureckim, rosyjskim, chińskim. W języku polskim ukazała się książka W labiryncie. Theodoros Terzopoulos spotyka Heinera Müllera (Wrocław, 2012).

Theodoros Terzopoulos był dyrektorem artystycznym Międzynarodowego Spotkania ze Starożytnym Dramatem Greckim w Delfach (1985–1988), w którym uczestniczyły wybitne osobistości świata teatru. Od 1991 roku jest jednym z członków-założycieli Międzynarodowego Instytutu Teatru Obszaru Morza Śródziemnomorskiego. W roku 2004 powołał Międzynarodowe Spotkanie ze Starożytnym Dramatem w Sykionie i był jego dyrektorem artystycznym do roku 2011.

Od 1993 roku pełni rolę przewodniczącego Międzynarodowego Komitetu Olimpiady Teatralnej. Był dyrektorem artystycznym pierwszej Olimpiady: Przez tysiąclecia (Delfy, 1995) i przewodniczącym Międzynarodowego Komitetu Olimpiady Teatralnej kolejnych edycji: Dając nadzieję (Shizuoka, 1999), Teatr dla ludzi (Moskwa, 2001), Przekraczając granice (Stambuł, 2006), Sarang. Miłość i człowieczeństwo (Seul, 2010), Marzenie (Pekin, 2014).